“Vergeef ons onze schulden”, vermeldt het Onze Vader. Peter Tomson ontdekte dat dat gebed zich bevindt op de breuklijn tussen jodendom en christendom. Beide godsdiensten delen gemeenschappelijke wortels, maar aan weerszijden heerst nog altijd onbegrip. Zo wordt de apostel Paulus vaak gezien als de grote scheurmaker. Tomson pleit voor eerherstel: “Paulus wilde dat de kerk er zou zijn voor joden en niet-joden en dat de relatie met het jodendom bleef openstaan”.
“De woorden van het Onze Vader wijzen op joodse achtergronden”, begint Peter Tomson. “De rabbijnse literatuur bestaat uit een grote verzameling van overgeleverde teksten die allemaal verschillend zijn en uit kleine eenheden bestaan. Die zijn moeilijk systematisch te bestuderen, maar dankzij de computer hebben we vandaag wel meer mogelijkheden om dingen te vinden. Er bestaan enkele gelijksoortige gebeden als het Onze Vader, en meer algemeen vind je in de joodse gebeden verwante uitdrukkingen. Het gebed met de meeste overeenkomsten is het zogenaamde Achttiengebed. Oorspronkelijk bestond het uit achttien beden, maar dat zijn er negentien geworden, wat toont dat niets in het rabbijnse jodendom systematisch is. Het Onze Vader is daar een parallel van.”
Wat zijn de belangrijkste overeenkomsten?
“Zowel het Achttiengebed als het Onze Vader bestaan uit drie delen. Het eerste is de nadruk op Gods heiligheid, op Zijn koninkrijk en Naam. Dan volgt een bede die over de mens gaat: over ons dagelijks brood, onze schulden en onze verzoeking of bekoring, en ten slotte een doxologie: de lofzegging. Die opbouw vind je ook terug in andere joodse gebeden. En dat is natuurlijk pikant of curieus, want het is het gebed dat Jezus ons leerde. Tegelijk moet je vaststellen dat de centrale concepten die Hij gebruikte, verwant zijn met, of ontleend aan de traditie van de Talmoed.”
Niet verwonderlijk, als je weet dat Jezus in die traditie stond. Waarom is dat besef binnen het christendom zo op de achtergrond geraakt?
“Dat is een lang verhaal. Het zit zo verweven in onze christelijke traditie, waar ook wij op onze beurt weer in verweven zijn. Dat is moeilijk anders te zien, tenzij je via de studie van teksten en bronnen enige afstand krijgt tot de eigen traditie. De titel van het artikel dat ik in 2011 in het Nederlands Theologisch Tijdschrift publiceerde, luidt: ‘Het Onze Vader op de breuklijn van jodendom en christendom’. De term breuklijn is ontleend aan de geologie. Als een continentale plaat onder spanning staat, ontstaat er een breuk. Dan krijg je vulkanen of aardbevingen. Het Onze Vader is ontstaan op de breuklijn tussen jodendom en christendom.”
Verder lezen? Vraag een gratis proefnummer aan of neem een abonnement.
