Gerard Kilroy, hoogleraar Literatuur aan de universiteit van Oxford en aan de Ignatianum Universiteit in Krakau, schreef de meest complete biografie van de 16de-eeuwse martelaar Edmund Campion. Ook William Shakespeare en de Engelse schrijver Evelyn Waugh, van wie hij dit jaar de complete werken uitgeeft, behoren tot zijn expertise. In Tertio nr. 1.150 van 23/02/’21 pleit hij bovenal voor het belang van het woord: “Literatuur kan een brug zijn naar het religieuze”.
Als de gecultiveerde gentleman vandaag nog bestaat, dan is Gerard Kilroy er ongetwijfeld een. Tijdens ons gesprek citeert de hoogleraar William Shakespeare (1564-1616), T. S. Elliot (1888-1965) en R. S. Thomas (1913-2000) vlot vanbuiten. Maar hij praat vooral met een warme genegenheid over Edmund Campion, de martelaar wiens leven hij ondertussen vanbinnen en vanbuiten kent. Daarvoor dook hij verscheidene jaren diep in de manuscripten die tussen de plooien van de geschiedenis dreigden verloren te gaan. De karaktereigenschap die Campion volgens Kilroy bij uitstek tekent is “hoofse charme”. “Hij was een welbespraakt en warm persoon. Toen hij in vermomming preekte, ging dat niet over controversiële onderwerpen of viel hij de anglicanen niet aan. Hij stond niet op de barricaden, maar was iemand waarvan mensen hielden.” Het lijkt alsof Kilroy door zijn intense studie zo dicht bij Campion is gekomen dat hij gelijkenissen met hem is gaan vertonen. Of wie weet ging het andersom en is het geen toeval dat twee gelijkgestemde zielen elkaar troffen, ondanks de eeuwen die hen scheiden. Zijn zoektocht naar Campion leidde hem langs dezelfde paden, onder meer in archieven in Polen en in Tsjechië, waar hij ondertussen zelf les geeft, zoals Campion.
Vindt u dat onze taal nu is verarmd?
“Het lijkt erop. Denk aan de gedichtenbundel The Four Quartets van Elliot. Daarin heb je de rijke taal van de via negativa: ‘I said to my soul be still, and wait without hope. For hope would be hope for the wrong thing’. Dat is geen taal die louter feiten beschrijft. Ze raakt ons. We moeten die rijkdom van de taal herstellen. De taal is een prachtig mysterie dat we nog altijd niet volledig kunnen doorgronden. Wat we wel weten is dat ze helend werkt, dat ze mensen samenbrengt en dat ze ons dingen beter laat begrijpen. We moeten taal behandelen als iets heiligs, niet slechts als iets praktisch. Taal maakt ons waarlijk menselijk. Aristoteles zei dat de mens een talig dier is. We moeten zorgen dat onze kinderen geen uren voor schermen zitten, maar praten. Scholen moeten telefoons niet alleen tijdens de lessen verbieden, maar ook tijdens de pauzes zodat kinderen met elkaar blijven praten. Ouders moeten hun kinderen blijven stimuleren om te spreken.”
Hoe ziet u de relatie tussen religie en literatuur?
“Taal is de sleutel tot het religieuze. Het poëtisch gebruik van taal laat ons toe de religieuze taal te herontdekken. We kunnen niet praten over de wereld voorbij het waarneembare als we er de taal niet voor hebben. Ik denk dat mensen open staan voor literaire taal die alludeert op het religieuze. Wat mensen niet willen is een grote institutionele kerk. Literatuur is als een Trojaans paard in de seculiere stad. Er zitten veel religieuze ideeën en gevoelens impliciet in verweven die zo nog een plek behouden in onze cultuur.”
Abonneer of vraag een proefnummer via www.tertio.be
