Vroeg in de ochtend van 31 oktober 2016 pakt Vanessa Umboh de krant. Eén op de vijf Rotterdamse kinderen zit met honger in de klas, leest ze. IJlings slaat ze aan het rekenen: één op de vijf, dat zijn 40.000 kinderen. Toen sprak er een stem tot mij: ‘Vanessa, sta op en ga voor mijn kinderen staan’, getuigt ze.
Het leven, of iets grootser misschien, het universum, heeft mij geroepen. En ik zei ‘ja’ tegen die roeping, niet met mijn hoofd, maar met mijn hart. Vanessa Umboh
Rotterdam is een stad met twee gezichten. Enerzijds is er de havenstad met wolkenkrabbers en een indrukwekkende skyline. Anderzijds telt Rotterdam zo’n 40.000 kinderen die opgroeien in armoede. Als Umboh spreekt over dat veelal verborgen leed, wellen er tranen op in haar ogen. In 2017 richtte ze Stem zonder Gezicht op, een stichting die activiteiten organiseert voor mensen in armoede en die de armoedeproblematiek op de agenda wil plaatsen.
Had u voorheen al affiniteit met de doelgroep?
Vanessa Umboh • Ik werkte jarenlang in de kinder- en jeugdpsychiatrie. Zo kwam ik in aanraking met dak- en thuisloze jongeren die overleefden onder bruggen, in bossen of in drugspanden. Toen ik hen zag, dacht ik: ‘Bestaat dit werkelijk in onze samenleving?’ Kinderen in armoede krijgen veel tegenwind. Gaan ze zonder ontbijt naar school, dan worden ze gestraft omdat ze zich niet kunnen concentreren. Kinderen van 6 jaar doen soms onderzoek op Google om op maandag in de klas te kunnen zeggen dat ze naar de Efteling zijn geweest.
In een wereld waarin de lat altijd hoger ligt, leert een kind te liegen om te overleven.
Kinderen in armoede krijgen telkens opnieuw de boodschap: ‘Nee, dat is niet voor jou’. Terwijl de maatschappij wel van alles van ze verwacht. Het gevolg is dat ze gaan denken dat het aan hen ligt. Schaamte is een emotie die je grootste vijand kan worden. Je kijkt niet langer met een gezonde blik, maar vanuit een oordeel naar jezelf. Met als gevolg dat je je terugtrekt en dat dat verhaal je realiteit wordt.
Zelf leefde u jarenlang armoede, met een budget van 28 euro per week.
Dat was het gevolg van mijn keuze om mijn levensmissie te volgen, maar ook een blijk van solidariteit: wanneer jij lijdt, lijd ik ook. Soms moet je offers brengen om een impact te kunnen hebben.
Toen ik laatst thuiskwam, deed mijn gaskacheltje het niet. Het trauma van in de kou te moeten leven kwam direct weer omhoog.
Als ik dan denk aan al die oude mensen die eenzaam zijn, voor wie de maatschappij te complex is geworden, die gebukt gaan onder geldzorgen en dan ook nog in de kou zitten te verpieteren, breekt mijn hart. Waarom is het de norm geworden dat alleen zij die rijk genoeg zijn, comfortabel mogen leven?
In Rotterdam is 21% van de bevolking laaggeletterd. Als maatschappelijk werker begreep ik soms zelf al niets van het vakjargon van officiële instanties. Belde ik dan naar de belastingdienst of naar een deurwaarder, dan konden ze het me vaak ook niet uitleggen. Hoe kan ik dan aan de mensen vertellen hoe dingen werken? Maar ze worden wel geacht te betalen, terwijl ze toch al niets hebben. Hoe meer ik dat zag, hoe meer ik er een patroon in ontdekte. Beleidsmakers verzinnen vaak dingen die niet aansluiten bij de noden van de doelgroep en die geen oplossing zijn, maar symptoombestrijding.
Vanaf 2017 kwam in Nederland de toeslagenaffaire aan het licht. Zo’n 49.000 slachtoffers (exclusief overige gezinsleden) moesten over de periode van 2006-’19 hun volledige kinderopvangtoeslag terugbetalen omdat de belastingdienst hen van fraude verdacht. De schulden liepen op tot 100.000den euro’s. Wat is de impact daarvan?
Er hebben inmiddels mensen compensatie gekregen, maar de toeslagenaffaire heeft in veel gezinnen onherstelbare schade aangericht. Gezinnen die vaak al kwetsbaar waren, kregen enorme schulden bij de belastingdienst. Mensen verloren hun baan of huis, families vielen uit elkaar en dan waren er nog het psychisch leed en de trauma’s.
Door de toeslagenaffaire werden zo’n 1.115 kinderen uit huis geplaatst.
Staatssecretaris Alexandra van Huffelen zei eind vorig jaar: ‘We gaan jullie helpen, maar ik kan niet beloven dat ik jullie kinderen terug krijg’. Hoe is dat in vredesnaam mogelijk? Wat heb je als ouder aan zo’n opmerking als je niet weet of, en wanneer je je kind terugkrijgt? Voor de beleidsmakers gaat het over cijfers, groepen, statistieken. Maar daarachter zitten mensen. Tienduizenden Rotterdamse kinderen groeien op in armoede, elk van hen vertegenwoordigt een schrijnend verhaal.
Verder lezen? Vraag een gratis proefnummer aan of neem een abonnement.
