Geen enkele andere Belgische ambassadeur had standplaatsen in de drie Belgische ex-kolonies: Congo, Rwanda en Burundi. Johan Swinnen wel en hij ontwikkelde er een eigen diplomatieke kijk, stijl en overtuiging. “Een diplomaat mag best wat ruggengraat tonen. Als ambtenaar draag ik loyaliteit hoog in het vaandel, maar de karikatuur van de gereserveerde diplomaat spreekt mij niet aan. Een kritische stem en authenticiteit dragen bij tot de charme en de geloofwaardigheid van het metier.”
“Elk diplomatiek werk begint met inleving, niet met declareren”, zegt Swinnen. “Uiteraard zijn er enkele zekerheden – je waarden – maar ook die moet je steeds toetsen aan de realiteit. Een diplomaat vormt zijn standpunt met een zekere bescheidenheid en beschouwt het steeds als vatbaar voor bijsturing. Die nederigheid impliceert respect voor het standpunt van de ander. Ja, ook van Vladimir Poetin! De diplomaat graaft naar de diepte en treedt daarvoor uit zijn comfortzone. Dat vergt veel geduld: jezelf de tijd gunnen om iets te laten rijpen. Noem het gerust maturiteit, die ik overigens niet altijd terugvind in de analyses en de acties van politici, journalisten, academici, maar ook van diplomaten.”
“Anderzijds is diplomatie geen beschutte werkplaats waar je niet buiten de lijntjes mag kleuren, waar niets aan het toeval of aan de verbeelding mag worden overgelaten. Diplomaten mogen ook wel eens een stok in het hoederhok gooien. Niet omdat ze het beter weten, maar uit respect voor de ander. Alles door de vingers zien, beledigt een volk. Die combinatie van diplomatieke attitudes moet ook doordringen in de media, aan de uniefs en in de ngo’s. De wereld is niet zwart-wit, hij zou maar saai zijn zonder kleur, ja zelfs zonder kwaad.”
We zouden zo graag geloven dat diplomatie de oplossing is, maar momenteel klinkt dat wat naïef. Is diplomatie goedgelovig? “Een beetje naïviteit mag, geloof en krediet geven aan de ander zonder meteen zijn proces te maken, is niet dom”, vindt Swinnen. “Het kan dingen in gang zetten. Ongetwijfeld kan ergens een discreet steekvlammetje iets verrichten. Maar ik weet dat ook een grand-messe kan bijdragen aan een klimaat van begrip en verstandhouding waarin beetje bij beetje een denkpatroon wordt ontwikkeld zonder dat meteen spectaculaire acties of mirakeloplossingen uit de hoed worden getoverd. Het Westen zou daar bijvoorbeeld zijn superioriteitsgevoel kunnen afgooien en ontdekken dat ook Aziaten en Afrikanen iets te zeggen hebben.”
Lees het volledige interview met Johan Swinnen in Tertio van deze week.
