Hoogleraar Bénédicte Lemmelijn omhelst “kritisch niet-weten”

Het transcendente valt volgens Bénédicte Lemmelijn nooit compleet te (be)grijpen. Ook alle Bijbelverzen, menselijk woorden en dogma’s schieten tekort. De Leuvense hoogleraar neemt daarom in het boek Mijn geloof als Bijbelwetenschapper? Een broos en eerlijk antwoord afscheid van “wat” velen voor waar hebben genomen. Meer dan ooit berust haar innerlijke leven op een bewust beamen “dat” God liefde is, met de L van Bijbel.

Groeien in zowel kritisch denken als doorleefd geloven is best mogelijk, weet Bénédicte Lemmelijn uit ervaring. Met haar jongste boek getuigt de vicedecaan open en bijwijlen kwetsbaar over alle denkbeelden die door de jaren heen overboord zijn gegooid. Al zet zij vooral in de verf hoe het fundament aan stevigheid heeft gewonnen, ondanks haar besef dat de Schrift uit gegroeide geschriften bestaat. “Het heilige boek van de christenen bevat slechts menselijke woorden voor andere stervelingen over een God die onnoembaar blijft”, benadrukt ze. “Exegese en tekstkritiek leren bovendien hoe onze Bijbel de neerslag vormt van ‘vreemd’ cultureel of theologisch gedachtegoed uit meerdere periodes, waaraan verscheidene auteurs over vele eeuwen hebben bijgedragen.” 

“Het stelsel aan overtuigingen waarmee ik als dochter uit een diepgelovig Limburgs diakengezin naar Leuven ben getrokken, is vandaar voor een deel gesloopt”, vervolgt de Tertio-columniste. “Door lessen exegese, maar evenzeer moraaltheologie of kerkgeschiedenis zijn onkritische aannames losgelaten. In de plaats van een ‘niet-kritisch weten’ waarover ik dacht te beschikken, heb ik vandaag een ‘kritisch niet-weten’ omhelsd. Verwijzend naar de Franse filosoof Paul Ricœur vormt dat een soort ‘tweede naïviteit’. Kwantitatief zijn misschien veel aannames weggevallen, maar de blijvende intuïties gaan veel meer naar de essentie. Nicolaas van Cusa (1401-1464, nvdr) heeft voor een gelijkaardige basishouding de term docta ignorantia gemunt, ‘geleerde onwetendheid’ of ‘wetend niet-weten’. Voor hem schiet het menselijke denken over God altijd tekort, aangezien onze ratio uitgesproken vergelijkend werkt. Iets wat aan elke vergelijking ontsnapt blijft finaal onkenbaar. Wie denkend naar God wil, dient zodoende als het ware boven zijn verstand uit te stijgen.”