“Humor is het hart van alle dingen”

Marc-Alain Ouaknin is moeilijk onder één noemer te vangen. Zelf typeert de Franse rabbijn zich zonder scherts als “atheïstisch, godzijdank”, een uitspraak die voor hem geen contradictio in terminis inhoudt en evenmin bedoeld is als gratuite provocatie. Eigenzinnig is hij in ieder geval. En minzaam. Hij wijst erop dat het woord voor “jood” in het Hebreeuws afgeleid is van dezelfde stam als het werkwoord voor “danken” en illustreert daarmee hoe taal de blik en de ziel van een mens vormen. Die uitspraak typeert hem minstens evenzeer.

“Ik neem het risico om een totaal vertrouwen te hebben”, reageert hij op de vraag of hij geen al te grote vrijheid in het Bijbellezen voorstaat. “Omgaan met de tekst is een echt spel. Neem bijvoorbeeld Genesis: de eerste letter van dat boek is een beth, de tweede een resj. In het Hebreeuws hebben die letters een getalwaarde van respectievelijk 2 en 200. Het verschil daartussen is 198, de getalwaarde van het Hebreeuwse woord voor ‘lachen’. De schepping van de wereld begint als het ware met een grap van God, zoals ieder lachen een moment is van een nieuw begin, van vruchtbaarheid. Heet de zoon van Abraham en Sara niet Isaak – ‘hij lacht’? Humor is teken van vrijheid en van liefde, en is zo het hart van alles.”

“In de Talmoed gaat het niet over een beter begrijpen van de tekst of van God. Dat is een vorm van grijpen, opsluiten, toe-eigenen, terwijl het er integendeel net op aan komt de unieke inhoud van de tekst open te breken. Om de mens én God te bevrijden. Dat is de roeping van elke exegese en interpretatie. God heeft zich als het ware geïncarneerd in de tekst. En nu moet Hij voortdurend uit die tekst bevrijd worden omdat we anders riskeren Hem te reduceren tot een starre afgod die beantwoordt aan onze eigen eindige voorstellingen en maatstaven. We moeten alle middelen gebruiken om de tekst de oneindige betekenis te geven die recht doet aan de transcendentie van God.”