“Vrijheid, verantwoordelijkheid en vertrouwen staan centraal in een dialogale onderwijsvisie”, betoogt Geert Van Coillie in Tertio nr. 938 van 31 januari. “Wie ‘talenten’ doorgeeft, doorbreekt de meritocratische logica van meet- en maakbaarheid.” Een punt dat hij illustreert met de beroemde parabel van Matteüs.
Geert Van Coillie schrijft in de essaybundel Vorming door onderwijs dat vertrouwen het ondergeschoven kind blijft in de onderwijswereld. “Dat wijt ik aan de dubbele neoliberale schijnevidentie van meet- en maakbaarheid”, preciseert de filosoof. “Naast controledwang is een sterke nadruk merkbaar op het ‘zelfmanagement’ van leerlingen. In het universum van de meritocratie krijgt elkeen zogezegd zijn ‘verdiende loon’. Wie faalt, heeft onvoldoende zijn best gedaan en draagt daarvoor als enige de schuld. Daarenboven ziet het ‘individu-als-ondernemer’ in zijn medemensen eigenlijk rivalen. Een mensbeeld dat zijn wortels heeft in de Oud-Griekse heldenideologie. ‘Altijd de beste zijn en de anderen overtreffen’, luidt het levensmotto dat Achilles meekrijgt in de Ilias.”
In Van Coillies joods-christelijke onderwijsvisie heeft persoonlijke verdienste absoluut haar plaats, al blijft tegelijk elke leerling meetellen. “Die zienswijze verduidelijk ik graag in dialoog met de bekende psychoanalyticus Paul Verhaeghe. Hij verbindt de parabel over de talenten bij Matteüs met een verdienste-ideologie. ‘Zelfs de Bijbel heeft zijn meritocratische parabel, waarin talenten verdubbeld worden al naargelang iemand hard werkt […]’, luidt zijn – onterechte – conclusie. Zoals vermeld, vindt de meritocratie haar oorsprong in Oud-Griekse teksten, niet in de Bijbel”, benadrukt Van Coillie. “Geïnspireerd door de Franse psychoanalytica Marie Balmary lees ik in die parabel veeleer hoe een man alles wat hij bezit belangeloos geeft. Die gulle gever verdwijnt meteen daarna, waardoor de dienaren vrij kunnen beschikken over een ‘erfenis-zonder-testament’. Hier weerspreekt dat Bijbelverhaal de meritocratische logica. Vertrouwen, vrijheid en verantwoordelijkheid staan centraal. De twee niet-wantrouwige dienaren ervaren de vreugde van wie zonder vergelijking of verongelijktheid – en in verantwoordelijkheid – van gegeven goederen een persoonlijk levensgoed maakt. De les voor het onderwijs is evident. En de schijnbare ongelijkheid? Die is gewijzigd in de werkelijke gelijkheid van het deelhebben aan vreugdevolle zelfbeschikking.”
Lees het volledige minidossier over Vorming door onderwijs in Tertio.
Voor een proefnummer of abonnement: www.tertio.be
