Paus Franciscus weet dat zijn tijd beperkt is. Sinds zijn verkiezing op 13 maart 2013 nam hij geen vakantie. In amper vijf jaar tijd heeft hij de feel and touch van de Katholieke Kerk grondig veranderd. Vijf belangrijke verwezenlijkingen van dit eerste lustrum.
1. Geweten van de wereld
Het eerste bezoek van Franciscus betrof vluchtelingen in Lampedusa. Zijn eerste buitenlandse bestemming was Albanië, waar moslims en christenen vreedzaam samenleven. Intussen is duidelijk dat dit een bewuste optie is van Franciscus. Hij richt zich niet enkel tot de eigen troepen.
Hij kijkt over de grenzen en richt zich tot alle mensen van goede wil.
Zijn boodschap gaat over de uitdagingen voor de hele mensheid. Terwijl de geglobaliseerde dictatuur van de economische groei hoogtij viert, is hij het nieuwe geweten van de wereld geworden.
2. Stimuleert vrijheid van meningsuiting
Franciscus roept zijn medegelovigen uitdrukkelijk op vrij hun mening te uiten. Ook als die kritisch is. Tot op het hoogste niveau.
Onderscheiden welke richting je uit moet, kan maar als je bereid bent de verschillende mogelijkheden te beluisteren.
Ook al weet je dan niet van tevoren welke richting het zal uitgaan. Dit vrije debat was de voorbije decennia bijna stilgevallen in de katholieke kerk.
3. Kiest voor decentralisatie
Na een eeuwenlange toenemende centralisatie van de Katholieke Kerk kiest Franciscus voor een tegengestelde beweging. Zo heeft hij in meerdere dossiers — nietigverklaring van huwelijken, vertaling van liturgische teksten… — de plaatselijke kerken grotere zeggingschap gegeven.
Hij bouwt de Vaticaanse administratie om van een machtscentrum naar een kenniscentrum, ten dienste van de lokale kerken.
4. Barmhartigheid centraal
Deze paus gebruikt voortdurend woorden als barmhartigheid, onderscheiden en persoonlijk geweten. Hij gooit de eeuwenoude katholieke leer niet over boord.
Wel is hij wars van legalisme en wit-zwart denken.
Hij plaatst niet het systeem centraal. Wel de waardigheid van elke mens en diens vermogen om zélf te oordelen. Franciscus doet dit met woorden. Maar vooral door zijn persoonlijk voorbeeld. Dat maakt zijn boodschap begrijpbaar en geloofwaardig.
5. Traditie als inspiratiebron voor verandering
Het Tweede Vaticaans Concilie heeft de deuren en vensters van de Katholieke Kerk breed geopend. De laatste jaren was het alsof die opnieuw gesloten werden. De toekomst leek in het verleden te liggen.
Franciscus maakt woorden als vernieuwing en verandering opnieuw mogelijk.
Voor hem is traditie niet vastgeroest. Het is een inspiratiebron om creatief in dialoog te gaan en vraagstukken als ecologie, wapenhandel, gezin, seksualiteit, migratie enz. aan te pakken.
Nikolaas Sintobin sj, Jezuïet en internetpastor
