Hoe het begon ...
In 1908 werd voor het eerst een gebedsoctaaf voor christelijke eenheid gehouden van 18 tot 25 januari, dit op initiatief van Paul Wattson. Hij was een priester in de Episcopaalse Kerk en medeoprichter van het Genootschap voor Verzoening in Graymoor (Garrison, New York) in de Verenigde Staten. Precies 60 jaar later, in 1968, ontvingen kerkelijke gemeenten en parochies over heel de wereld voor de eerste maal materiaal voor de Gebedsweek, dat gezamenlijk was voorbereid door 'Faith and Order', een denktank bestaande uit officiële vertegenwoordigers van de Wereldraad van Kerken en het Katholieke Secretariaat voor de bevordering van de christelijke eenheid, de huidige Pauselijke Raad voor de Bevordering van de Eenheid van de Christenen.
In onze dagen is het een vertrouwde gewoonte geworden dat de anglicaanse, protestantse, orthodoxe en katholieke kerken, parochies, gemeenten en gemeenschappen samenwerken bij de voorbereiding en de viering van de Gebedsweek. Dit feit alleen al is een duidelijk bewijs dat het gebed voor de eenheid tot resultaat leidt. Heel terecht mogen we dan ook de geschiedenis van de Gebedsweek voor eenheid van de christenen beschrijven als succesvol en als een reden tot grote vreugde en dankbaarheid.
Wat voorafging aan de Gebedsweek
Wanneer we terugkijken op de geschiedenis van de Gebedsweek, dan moge het duidelijk zijn dat het bidden voor eenheid geen uitvinding is van de laatste eeuw. Jezus zelf bad tot de Vader "laat hen allen één zijn"; en sindsdien hebben christenen op duizenden manieren zich aangesloten bij dit gebed. Te midden van onze verdeeldheid hebben christenen van alle tradities gebeden vanuit hun bewuste verbondenheid met het gebed van Christus voor de eenheid van al zijn leerlingen.
De voorlopers van de Week van gebed voor de eenheid van de christenen brengen ons terug naar het midden van de 19e eeuw. Het belang en de noodzaak van gebed, en met name het gebed voor eenheid onder de verdeelde christenen, werd benadrukt in een aantal uiteenlopende kerkelijke bewegingen en kringen, waaronder de Oxfordbeweging, de Evangelische Alliantie en diverse gebedsinitiatieven van vrouwen. In zijn 'Vredesbrief aan alle plaatselijke orthodoxe kerken' in 1902 benadrukte de oecumenische patriarch Joachim III dat de eenheid van alle christenen 'voorwerp is van voortdurend gebed en smeking'.
Paul Wattson en Paul Couturier
Priester Paul Wattson heeft dus het gebedsoctaaf bedacht en is ermee begonnen. Dit wordt beschouwd als het begin van de Week van Gebed voor de Eenheid van de Christenen, zoals die gewoonlijk gehouden wordt. Wattson zag eenheid toen als terugkeer van de verschillende kerken naar de Rooms-Katholieke Kerk. Die visie was van invloed op zijn keuze voor de datering van het octaaf: vanaf 18 januari, toen nog in de rooms-katholieke kalender het feest van de 'Stoel van Petrus te Rome', tot en met 25 januari, het feest van de Bekering van Paulus. In 1909 gaf paus Pius X zijn officiële goedkeuring aan het octaaf voor de eenheid. Paus Benedictus XV steunde dit voorts door met zijn Pauselijke brief Romanorum Pontificum de hele katholieke Kerk uit te nodigen deel te nemen aan de Gebedsweek.
In het midden van de jaren dertig gaf abbé Paul Couturier te Lyon in Frankrijk een nieuwe oriëntatie aan het octaaf voor kerkelijke eenheid. In die tijd was men begonnen met het houden van dit octaaf in heel de Rooms-Katholieke Kerk en in een klein aantal anglicaanse gemeenschappen die welwillend stonden tegenover een herstel van eenheid met de bisschop van Rome. Maar deze benadering werd op theologische gronden verworpen door veel christenen buiten de Rooms-Katholieke Kerk. Paul Couturier handhaafde de data van 18 tot 25 januari, maar hij wijzigde de omschrijving. Hij propageerde de 'Wereldwijde week van gebed voor de eenheid van de christenen' waarin gebeden zou worden voor de eenheid van de kerk 'zoals Christus die wil'.
'Faith and Order'
Er is ook een andere serie initiatieven van gebed voor de eenheid van de christenen die mede aan de wieg staat van de Gebedsweek. In opdracht van 'De commissie van de Protestantse Episcopale Kerk in de Verenigde Staten voor de wereldconferentie over 'Faith and Order', werd een gebedshandboek voor de eenheid van de christenen gedrukt. In de korte inleiding werd nadrukkelijk de hoop uitgesproken dat de verschillende gemeenschappen ieder zouden bidden voor eenheid zonder dat zij noodzakelijk samen zouden bidden. Men verwachtte ook niet dat de Rooms-Katholieke en de Oosters Orthodoxe Kerk gebruik zouden maken van hun materiaal, maar dat deze eerder zouden teruggrijpen op hun eigen rijke erfgoed en gebedsbronnen voor de eenheid van de christenen.
Vanaf 1921 publiceerde de Wereldconferentie over 'Faith and Order' materiaal voor een gebedsoctaaf voor christelijke eenheid met de suggestie dat men dit octaaf zou houden gedurende de acht dagen die besloten worden door Pinksteren. In 1941 verplaatste de commissie voor 'Faith and Order' dit octaaf naar januari om het samen te laten vallen met het initiatief van rooms-katholieke zijde, zodat in beide stromingen gelijktijdig christenen zouden worden uitgenodigd tot gebed. Vanaf 1958 zocht men naar overeenstemming tussen het materiaal dat werd voorbereid door 'Faith and Order' en het rooms-katholieke materiaal uit Lyon. En vanaf 1960 werd het materiaal samen besproken, hoewel onopvallend, want dit streven naar oecumene werd nog niet officieel aangemoedigd door de Rooms-Katholieke Kerk.
Naar een gemeenschappelijke viering van de Gebedsweek
Het gebeurde op 25 januari 1959, juist aan het einde van het gebedsoctaaf voor de eenheid, dat paus Johannes XXIII het Tweede Vaticaans Concilie aankondigde, waardoor de Rooms-Katholieke Kerk actief betrokken werd in de oecumenische beweging. Het concilie opende tenslotte ook de deur voor een officiële samenwerking tussen het Secretariaat voor 'Faith and Order' van de Wereldraad van Kerken en het Vaticaanse Secretariaat voor de bevordering van de eenheid. Een gezamenlijk overleg over de Gebedsweek voor de eenheid van de christenen vond plaats in 1966. Dit resulteerde in de oprichting van een gezamenlijke werkgroep voor het materiaal van de Gebedsweek. Vanaf 1973 werd ieder jaar een oecumenisch samengestelde groep uit telkens een ander deel van de wereld uitgenodigd om een eerste ontwerp voor te bereiden van gebedsmateriaal, dat vervolgens herzien wordt door de gezamenlijke internationale voorbereidingsgroep. Door zo rond te gaan over de aarde wordt het echte oecumenische karakter van de Gebedsweek onderstreept. Deze lange geschiedenis van gezamenlijke voorbereiding en viering van de Gebedsweek voor de christelijke eenheid heeft uiteindelijk in 2004 geleid tot de volledig gezamenlijke publicatie van het materiaal door 'Faith and Order' en de Pauselijke Raad voor de Eenheid.
Gebedsweek in 2020
Dit jaar draagt de gebedsweek als thema: 'Ze waren buitengewoon vriendelijk voor ons' (Handelingen 28, 2) en dit op voorstel van een groep christelijke verantwoordelijken uit Malta en Gozo. Een brochure hierover is beschikbaar. En in onze vieringen van die week zullen wij ook bidden voor de eenheid.
Jan Verheyen, pastoor-deken
