Het is een kleinood, het jongste essay van Bas Heijne, maar wat een kanjer. Met ongeziene helderheid schetst de Nederlandse successchrijver in Mens/Onmens de samenhang tussen de grote hangijzers van deze tijd: waarheid, identiteit en mens-zijn in een gepolariseerde wereld.
Bas Heijne is overal. Kranten, radio en televisie, iedereen wil aan de gelauwerde schrijver enkele scherpe inzichten ontfutselen. Na één week is Mens/Onmens in vierde druk gegaan, vandaag ligt de zevende op tafel. Dat mag niet verwonderen. In tijden van onzekere nieuwsgaring en teloorgang van de democratie zoeken mensen koortsachtig naar duiding. Heijne ziet ankerpunten. Hij roept op om kritisch te zijn. “We leven in gepolariseerde tijden. Het midden is leeg geworden. In een samenleving waarin we steeds minder contact hebben, zijn we geneigd onze eigen beelden en indrukken tot waarheid te verheffen. Veel emoties krijgen geen bedding meer in debat, beschouwing of ervaring. Zo krijg je een eindeloos schokeffect. We worden daarin ook steeds meer gestuurd door filmpjes of informatie. Onze beleving is erg primair geworden en krijgt nog weinig context door uitwisseling van argumenten. Je mening veranderen wordt zo heel lastig.”
“Daarom roep ik op de eigen denkbeelden voortdurend tegen het licht te houden om te vermijden dat ze verharden en een gesloten circuit – onze identiteit – vormen dat het contact met de werkelijkheid verliest. Het beste voorbeeld daarvan is de fundamentalist: die heeft zijn beeld van de werkelijkheid tot waarheid verklaard en wat daarvan afwijkt, is een leugen. De complexe werkelijkheid – een bedreiging van zijn identiteit – moet uit de weg worden geruimd. Zoveel clichés zijn niet geënt op ervaring. Vooroordelen geven je handvatten om de werkelijkheid te kunnen vatten, maar je mag het jezelf niet te gemakkelijk maken. We moeten mensen opzoeken die niet kloppen met het beeld dat we van hen hebben. Dat is niet zoetsappig verbinding zoeken of je eigen principes overboord gooien, maar beseffen dat velen anders denken en dat proberen te begrijpen. Strijd hoort bij democratie.”
Lees het volledige interview met Bas Heijne in Tertio van deze week
