Nu de kogel door de kerk is en de schooldeuren op 1 september mogen opengaan, is het vol spanning afwachten hoe schooljaar 2020-2021 zal verlopen. Het is nog te vroeg om het werkelijke effect van de lockdown op de leerlingen in te schatten. Wel is al duidelijk dat de crisis leerlingen uit kwetsbare gezinnen dubbel zo hard treft. Daarom laat Tertio stemmen klinken die vanuit de praktijk getuigen hoe scholen de cyclus van generatiearmoede kunnen helpen doorbreken.
Aan het woord komen Ann Van Hooste (1973) en Liesbeth Spanjers (1974), beide onderzoeker en lector aan de hogeschool UC Leuven-Limburg (UCLL). Ze houden zich bezig met Inclusive Society, een expertisecel die zich richt op de inclusie van kwetsbare personen. “België is koploper wat betreft de kloof tussen kansarm en kansrijk in het onderwijs”, zegt Van Hooste. “Van de leerlingen in het aso heeft het merendeel hoogopgeleide ouders, bij leerlingen in het bso is het omgekeerde het geval. Terwijl hun intelligentie echt niet minder is.”
Ongewild stigmatiseren
Spanjers en Van Hooste vroegen zich af wat onderwijsinstellingen kunnen doen om de instroom en de doorstroming van jongeren in kansarmoede naar het hoger onderwijs te bevorderen. De resultaten bundelden ze in de studie Een lerarenopleiding en studenten in kansarmoede: de krachten gebundeld! “Wat ons onderzoek sterk maakt, is dat wij niet spraken over, maar mét studenten in armoede”, legt Spanjers uit. Tijdens hun onderzoek kwamen ze meerdere drempels op het spoor waar jongeren in kansarmoede op stuiten als ze de stap naar het hoger onderwijs willen maken. Een ervan is dat leraren soms ongewild kunnen kwetsen of stigmatiseren.
Onopgemerkt talent
De combinatie van een brede aanpak, aandacht voor de lange termijn en maatwerk: dat is volgens Sara Weemaes, experte in het jeugdwerk en betrokken bij de CD&V-afdeling van Sint-Niklaas, de beste remedie tegen generatiearmoede. Voor haar opleiding aan de Politieke Academie van Ceder schreef ze de studie Kansarmoede bij kinderen en jongeren: een christendemocratische kijk – Be like Daens. “Na mijn studies ging ik aan de slag als straathoekwerker in de armste wijken van Borgerhout. Wat ik daar met vallen en opstaan leerde, nam ik mee naar mijn volgende job. Ik had ondervonden dat weldoordacht buurtgericht werken, ook met of vanuit de scholen, veel kansen biedt en werkte als experte in het jeugdwerk in Sint-Niklaas mee aan de oprichting van een buurtwerking in een kansarme wijk. De manier waarop we kinderen en jongeren bereiken, haalt bij hen talenten naar boven die op school niet altijd worden opgemerkt. Er zijn soms gewoonweg zoveel leerlingen in de klas dat leerkrachten daar niet de ruimte voor hebben.”
Van de trap gevallen
De praktijk is echter nog vaak weerbarstig. Dat blijkt uit negen korte verhalen van Isabelle Maes en Kristine Decroos. Maes is godsdienstleerkracht en vrijwilliger ATD Vierde Wereld, Decroos is coördinator van dagcentrum De Takel, een dagcentrum voor jongeren. Maes herinnert zich dat een moeder eens niet kwam opdagen bij een oudercontact. “’Mama is van de trap gevallen’, verontschuldigde het kind zich. ‘Dat zal wel’, zag ik de leerkracht denken. Ik kende het gezin en ging langs met het rapport. Daar hoorde ik het ware verhaal. Met de beste bedoeling had de school voor wachtende ouders een gezellige koffietafel ingericht, maar niemand sprak die vrouw aan. Zo vormden de goede intenties van de school ongewild een drempel. Een rondlopende medewerker die overal een babbeltje slaat, kan in zulke situaties wonderen doen.”
Vertrouwensband
“Alles staat of valt met een goede relatie”, weet ook Decroos. “Maar die investering doe je lang op voorhand, niet in crisistijd. Dan moet je kunnen terugvallen op een vertrouwensband. Ouders weten dat school belangrijk is. Daarom ervaren ze veel druk en is de frustratie bij falen groot. Maar juist omdat hun sturing vanuit een kramp gebeurt, zijn ze vaak gedoemd tot mislukken. Daarom is blijven investeren in relaties, ook met vervelende ouders of kinderen, zo belangrijk. Als ouders voelen dat hun kind wordt gesteund, zijn ze vaak toegankelijker.”
Verder lezen? Neem een abonnement of vraag een gratis proefnummer aan.
