Zestig jaar na de onafhankelijkheid van Congo wil België met het koloniale verleden in het reine komen. Daartoe is een bijzondere parlementaire commissie in het leven geroepen. Op 5 oktober vindt de eerste publieke zitting plaats met tien experts. Tertio focust in die context op de kerk in Congo.
Naast ambtenaren en industriëlen-handelaars bestond de Belgische aanwezigheid in het koloniale Congo voor een groot deel uit missionarissen. De meeste van die religieuzen vertrokken naar de kolonie om de Afrikaanse bevolking te onderwijzen en medische verzorging aan te bieden. Dat gebeurde tegen een achtergrond van opvattingen – sociaal en theologisch – die vandaag soms moeilijk te begrijpen zijn, maar toen algemeen aanvaard waren. De hedendaagse bril waarmee vandaag naar de missionering wordt gekeken, getuigt soms van manifeste onwetendheid, getuigen twee missionarissen.
Ambitieloze inzet
“De figuur van de katholieke missionaris moet gesitueerd worden binnen een groter geheel: dat van de verhouding tussen kerk en staat, duidt missionaris van het Heilig Hart Honoré Vinck. “Dat maakt oordelen niet gemakkelijk.” Hij hekelt de “afrekening door academische vrijheidsstrijders in het knusse westen die soms alle inzet en toewijding ombogen tot lepe en verkapte medewerking aan het koloniale onderdrukkingssysteem”. Niet iedereen was blind en doof, benadrukt hij. Vele missionarissen hebben zich met woord en met inzet van hun eigen leven verzet tegen de wantoestanden in Congo. “Wat uit het beeld lijkt te verdwijnen, is de ambitieloze inzet voor de gewone mens, de inzet voor sociale rechtvaardigheid.”
Nog altijd Vrijstaat
Jezuïet en Congo-missionaris André Cnockaert betreurt dat de huidige reflectie over de koloniale tijd de veel grotere schade verdoezelt die het neokolonialisme en het blanke superioriteitsgevoel nog steeds aanrichten. “Ik vraag me af of Congo vandaag niet nog steeds een Vrijstaat is. Multinationals en vreemde mogendheden gaan er nog altijd hun gang, met grootschalige corruptie door wie een graantje wil meepikken als gevolg. Cnockaert betreurt het gebrek aan historische kennis over onze ex-kolonie. “Terwijl in de Franse kolonies lager onderwijs onbestaande was, hadden wij al een uitgebreid netwerk. Al voor WOI richtten we klein- en grootseminaries op. En de allereerste universiteit beneden de Sahara, Lovanium, stond in Leopoldstad. Door de focus op inlandse talen in het onderwijs en dankzij drukkerijen - al in de 19de eeuw - kwam Congo uit de koloniale tijd als het Afrikaanse land met de grootste kennis van de eigen cultuur.”
Lees de volledige interviews in Tertio van deze week
