De essaybundel Ik, wij, zij van Rudi Laermans verscheen net voor de coronacrisis. De hoogleraar sociologie analyseert er brede maatschappelijke tendensen als neoliberalisme, individualisme, populisme en de rol van klassieke en sociale media. In Tertio 1.078 van 07/10/’20 herneemt hij zijn beschouwingen in het licht van de coronapandemie. Zal die onze maatschappij wezenlijk veranderen? Hij is sceptisch: “Daarvoor zijn de structuren die ik beschrijf te sterk.”
Volgens Rudi Laermans is het eigen aan het neoliberalisme dat men quasi-markten creëert. Hij verklaart zich nader: “Op de productiviteit van mensen in de zorgsector staat geen echte prijs, maar men kan er een quasi-prijs aan geven. Dat doet men door te tellen hoeveel patiënten iemand ziet op een dag en hoeveel er worden genezen.” Laermans verwijst naar die criteria om mensen met elkaar in concurrentie te plaatsen als “outputindicatoren”. Hij verklaart dat men onder een neoliberaal model een prijs wil hebben, dus let men op wat per definitie meetbaar is. Kwalitatieve criteria worden daardoor ondergesneeuwd. Werknemers gaan zich volgens hem daardoor als een Me, Inc. gedragen: “Ze doen zich voor als een bedrijf dat uit is op winst”.
Zal corona de neoliberale manier waarop werk wordt georganiseerd, veranderen?
“De mensen die zeggen dat er een minder neoliberale orde zal komen na corona, bestaan uit een kleine kring van hoogopgeleiden. Het is niet de structuur op zich die verandert, maar de snelheid waarmee het neoliberalisme zich doorzet. Daar zullen we veeleer een versnelling hoger schakelen. De efficiëntiedrang, een basiskenmerk van de kapitalistische economie, zal nog intensiever worden. Je merkt dat met vergaderingen. Die lopen stukken efficiënter, maar de informaliteit voor en na de vergadering die zo belangrijk is, ook binnen beslissingsprocessen, valt weg. Op vlak van onderwijs zal een strijd geleverd worden, omdat men ontzettend kan besparen door digitalisering. Stel je bijvoorbeeld voor dat je de inleidende colleges sociologie zou opnemen en dat die gedurende drie jaar niet moeten geüpdatet worden. Vervolgens hebben we die proffen drie jaar niet nodig. Assistenten kunnen de opvolging doen van de studenten. Daar haalt men een rendementswinst uit die zich direct vertaalt naar minder personeel. Opnieuw, daar zie ik de basisstructuur van de efficiëntiedrang niet veranderen. Als de digitalisering zich doorzet, zal het voorspelbaar leiden tot minder werkplaatsen.”
Abonneer of vraag een proefnummer via www.tertio.be
