Filosoof Edmund Burke formuleerde het raak: “Slavernij is een onkruid dat op elke grond groeit”. Altijd en overal zijn mensen gereduceerd tot economische producten, winstgevende handelswaren en nuttige werktuigen. Tertio nr. 1.083 van 4/11/’20 herinnert eraan dat de slavernij even oud en wijdverspreid is als de menselijke beschaving en nog steeds verdergaat, zij het vaak onder de radar en in andere gedaante dan vroeger. Hoewel slavernij algemeen verworpen wordt, is de grens tussen vrijheid en onvrijheid soms dun.
Tegen het einde van de 18de eeuw was het tot slaaf maken van niet-Europeanen een van de kernactiviteiten van de westerse economie die Europa, Afrika en Amerika in een driehoekshandel verbond. Vanuit West-Europa vertrokken handelsschepen met geweren, aardewerk, textiel, ijzer en buskruit naar West-Afrika, waar die goederen verruild werden voor goud, ivoor en slaven. De slaven werden naar Amerika getransporteerd en de schepen keerden terug naar Europa met vooral suiker, katoen, koffie en tabak.
Het British Museum verwierf in 2006 de multimedia-installatie La Bouche du Roi van kunstenaar Romuald Hazoumè (1962), gebaseerd op prenten van de dwarsdoorsnede met de verdeling van de vracht in een slavenschip. De installatie, bestaande uit onder meer 304 zwarte plastic benzinebidons die even zovele Afrikaanse slaven voorstellen, evoceert het afschuwelijke lot van de slachtoffers van de trans-Atlantische slavenhandel en verbindt verleden en heden.
“Am I not a Man and a Brother?” is de tekst op een medaillon met de afbeelding van een knielende, aan handen en voeten geketende slaaf die de armen in een smeekgebaar optilt. Dat medaillon werd vanaf 1787 in Groot-Brittannië op grote schaal verspreid en groeide uit tot het nationale embleem van de beweging voor de afschaffing van de slavernij. In 1807 werd in Groot-Brittannië de Abolition of the Slave Trade Act.
De installatie Subtlety van de Amerikaanse kunstenares Kara Walker (1969) werd in 2014 gedurende twee maanden aan het New Yorkse publiek getoond in een voormalige suikerfabriek. Een subtlety was in de late middeleeuwen een spitsvondig tussengerecht dat vol symbolische hints stak en zijn ingrediënten niet zomaar prijsgaf. Walker zinspeelt daarop om een – nu ja – “subtiele” aanklacht tegen de pijnlijke geschiedenis van de suiker en de beeldvorming die erop volgde, te formuleren.
De Global Slavery Index 2018 beraamt het aantal mensen dat vandaag in onvrijheid leeft op meer dan 40 miljoen, waarvan ongeveer 70 procent vrouwen en meisjes. Het is een ontstellend getal dat wellicht nog onderschat wordt.
Wil u het hele dossier lezen? Vraag een proefnummer of abonneer via www.tertio.be
