Pastorale Eenheid H. Gummarus & Z. Beatrijs Lier

Antonius Abt - De ster van de woestijn

icon-icon-artikel

Gepubliceerd op vrijdag 15 januari 2021 - 10:22

Nu zondag 17 januari 2021 begint in de Kerk de 'gewone tijd door het jaar' en dragen we de groene kleur. Eigenlijk waren we vorige maandag 'de tijd door het jaar' al gestart. Vorige zondag vierden we het feest van het 'Doopsel van de Heer' (zie vorig Parochieblad) en daarmee wordt de kersttijd afgesloten.

Dus zijn we nu het eerste deel begonnen van de 'tijd door het jaar'. Die loopt tot dinsdag 16 februari, de dag voor Aswoensdag. Dus nu even 'komkommertijd' wat de kerkelijke feesten betreft, met uitzondering van de 'Opdracht van de Heer - Maria Lichtmis' op 2 februari.

Maar in één van onze parochies, in Koningshooikt, is het volgende zondag toch feest, tenminste had het feest moeten zijn, want omwille van de gekende redenen kunnen we nog altijd niet samenkomen om te vieren met meer dan vijftien mensen. En dat is geen optie om Sint-Antonius Abt te vieren in Koningshooikt. De parochie heeft wel een andere patroonheilige, Sint-Jan Evangelist, maar die zit zo verdrongen tussen Kerstmis en Nieuwjaar dat die wat op het achterplan blijft. Voor de mensen van Koningshooikt is Sint-Antonius Abt hun échte patroonheilige. En dit jaar wordt die nu juist op een zondag herdacht, maar dus zonder viering. Wel geeft de parochie zoals elk jaar een bidprentje uit, een echt verzamelobject, met daarop een voor deze moeilijke coronatijden toepasselijk gebed en de afbeelding van een houten beeld van de heilige in polychromie uit ca. 1520. Dit beeld was te zien op een tentoonstelling over de Leuvens-Brusselse houtsnijdersfamilie 'Borman en zonen' in Museum M in Leuven.

We zullen de geliefde volksheilige van Koningshooikt dan ook herdenken met een artikel.

Sint-Antonius Abt, hout, polychromie, ca. 1520, vermoedelijk van de hand van een medewerker van Pasquier of Jan III Borman, parochie O.L.V. van Stokkel in Sint-Pieters-Woluwe

Antonius wordt rond 252 in Koma (Midden-Egypte) geboren en stamt uit een rijke christelijke familie. Op twintigjarige leeftijd wordt hij wees. Hij neemt het beheer van de familiegoederen over en voedt zijn jongere zus op. Nadat hij het evangelie van de rijke jongeling (Mt. 19, 16-22) heeft gehoord, schenkt hij al zijn bezittingen aan zijn zus en aan de armen en begint een ascetisch leven. Hij trekt zich in alle eenzaamheid terug: eerst in een hut in de omgeving van zijn dorp, dan op een oude Egyptische begraafplaats, waar hij twintig jaar lang alleen leeft. Hij draagt een kleed van geitenhaar met een ruwe gordel en leeft van brood en water. Later trekt hij nog dieper de woestijn in, samen met mannen en vrouwen die hem willen volgen. In 311 verlaat hij eventjes de woestijn om in Alexandrië vervolgde christenen bij te staan. Antonius wordt op eigen verzoek in een onbekend graf begraven (356) om te voorkomen dat zijn graf een plaats van verering zou worden.

Al in zijn jeugd toont Antonius een grote voorliefde voor de eenzaamheid. Hij wil in volledige afzondering een ascetisch leven leiden. In de woestijn vind je geen vriend of gesprekspartner. Je laat al je zekerheden vallen, doet afstand van het noodzakelijkste. Je wilt geconfronteerd worden met je eigen ik. Je vindt alleen de eigen ziel met haar verlangens, visioenen en angsten. In het Antoniusverhaal staan de varkens voor de verleidingen van de duivel, die hem van het goede pad wil brengen. Het zijn symbolen voor angsten en trauma's waarmee de kluizenaar het gevecht moet leveren. Ze tonen aan dat elke mens zondaar is en blootgesteld aan verleidingen die de goede kern in de mens willen aantasten of vernietigen. Antonius bewijst dat het mogelijk is om ondanks die beproevingen op de goede weg te blijven.

Antonius zwijgt en bidt. Voor hem betekent bidden naar God luisteren. In zijn nabijheid vertoeven om zich uiteindelijk te laten veranderen. Een essentiële beweegreden voor het ascetisch leven bestaat in de opvatting dat het leven in deze wereld slechts een doorgangsstadium is. Het bereidt ons voor op het eeuwig leven. Als je naar de hemel kijkt, wordt de wereld heel klein. Als je afstand doet van huis en bezit, kun je naar het tijdloze, het onvergankelijke, het eeuwige kijken.

In een verder levensstadium betekent eenzaamheid voor Antonius geen vlucht uit de wereld, maar een mogelijkheid om met anderen barmhartig om te gaan. Zijn leven in afzondering maakt hem niet mensenschuw of apolitiek. Integendeel: hij staat vervolgde christenen bij, zet zich in voor armen en gevangenen en schrijft brieven aan keizer Constantijn. Antonius fungeert als 'ster van de woestijn'. Velen zoeken hem op en willen in zijn nabijheid blijven. Ze vereren hem omdat levenswijsheid 'uit de woestijn', zoals zelfdiscipline en soberheid, vreugde brengt. Rondom Antonius ontstaan dan ook kleine nederzettingen die als voorlopers van het kloosterleven kunnen gelden. Het 'avontuur' van Antonius is geen zeldzaamheid. In de 4de en 5de eeuw trekken christelijke mannen en vrouwen naar de Egyptische woestijn. Zij zoeken een alternatief voor decadent levensgenot en sceptisch denken en dat in een ascetische leefwijze die gebaseerd is op bidden, mediteren en vasten.

De leden van de naar Antonius genoemde verpleegorde der Antonieten mochten in de middeleeuwen hun varkens vrij laten rondlopen in de dorpen, als vergoeding voor de goede zorg besteed aan de mensen. De dieren droegen een belletje om hun nek als teken dat ze bezit van de orde waren.

En, ook voor deze coronatijd niet onbelangrijk: samen met Adrianus, Christoffel, Rochus, Sebastianus en anderen behoort Antonius tot de pestheiligen die grote verering kregen, vooral tijdens de verschrikkelijke epidemieën in de 14de en 15de eeuw. En in de 21ste eeuw ...?

Jan Verheyen, pastoor-deken