Seksualiteit wordt in onze hoofden gereserveerd voor jonge, gezonde mensen. Zonder enige reden, want elk mens is van nature een geseksueerd wezen. In woonzorgcentra worden de seksuele noden en verlangens van de bewoners in de regel genegeerd. Vandaag pleiten gerontologen, psychologen, ethici en zorgverleners voor een holistische kijk op zorg die ook aandacht heeft voor de seksualiteit van de mens.
De impact van een verhuis naar het wzc op het seksuele leven van ouderen blijkt bijzonder groot. De gebrekkige aandacht voor privacy is daarbij het belangrijkste euvel. Bovendien is de traditionele architectuur van wzc’s uit veiligheidsoverweging gericht op transparantie. Ouderen hebben geen enkele mogelijkheid om zich terug te trekken, weet gerontoloog Els Messelis. “Slechts weinig zorgverleners kloppen en wachten op antwoord voor ze een kamer binnengaan. En dan is er ook nog de ambivalente houding van de familie. Zolang ouderen thuis wonen, moeien de kinderen zich niet met hun seksleven. Maar eenmaal ze in een wzc belanden, willen ze over alles geïnformeerd zijn.”
Ook wie nog een partner heeft, blijft vaak verweesd achter, verstoken van intimiteit. Vooral gezonde partners van mensen met dementie ervaren de vervreemding als bijzonder pijnlijk. Maar ook als seks niet langer mogelijk of gewenst is, kan intimiteit overeind blijven.
Dat grensoverschrijdend seksueel gedrag bij ouderen gelinkt is aan dementie, is een misvatting. Ook wilsbekwame ouderen stellen ongewenste handelingen en van de ouderen met dementie vertoont slechts een klein percentage ongecontroleerd gedrag. Toch is het een reëel probleem dat niet met de mantel der liefde mag worden bedekt.
Dat we seksualiteit schrappen uit het leven van ouderen, is een ernstige ethische kwestie, vindt ethicus Chris Gastmans. “Onze jarenlange blindheid voor de seksuele noden van ouderen is het gevolg van het cognitivistische mensbeeld waar de ethiek van uitging. Het ultieme criterium voor aanvaardbaar gedrag was de toestemming, wat een scheiding maakt tussen wie over cognitieve vermogens beschikt en wie niet.” Tegenover dat excluderend mensbeeld verdedigt Gastmans een inclusief, niet-discriminerend mensbeeld. Dat definieert wat typisch is voor alle mensen en legt minder nadruk op de cognitieve capaciteit als uniek menselijk gegeven. Vanuit dat mensbeeld pleit hij ervoor seksualiteit bij ouderen niet als een pathologische verschijningsvorm te zien, maar als een expressie van ons geseksueerde mens-zijn.
Vzw Aditi biedt seksuele dienstverlening aan voor mensen met een beperking en ouderen, en komt zo tegemoet aan die diepe menselijke nood. De beeldvorming en het taboe rond dergelijke seksualiteitsbeleving zijn wijdverspreid, maar stilaan groeit er inzicht en daarmee ook openheid. Aditi biedt een breed pakket van dienstverlening: maatschappelijke sensibilisering, professionele ondersteuning van de zorgsector en tot slot ook individuele service. “Een groep mensen ondervindt door hun afhankelijkheid drempels om hun seksuele rechten uit te oefenen. Net zoals er hulpmiddelen worden aangereikt wanneer iemand niet langer zelfstandig kan eten, bieden wij seksuele diensten voor wie die basisbehoefte niet meer autonoom kan vervullen, zegt initiatiefnemer Miek Scheepers. “Wij zien dat als een maatschappelijke opdracht, de seksuele dienstverleners zien hun “job” als een engagement. Zij willen iets betekenen voor anderen. Hun betrokkenheid op de persoon is helend.”
Lees het volledige dossier in tertio van deze week.
