Hoewel samengestelde gezinnen voor geheel eigen uitdagingen komen te staan, wijst onderzoek uit dat ze het niet per se slechter doen dan intacte kerngezinnen. Ze kunnen wel veel diversere vormen aannemen en een complex netwerk van relaties tot stand brengen. Tertio nr. 1.111 van 26/5/’21 exploreert terminologie, statistische gegevens, onderzoek naar ervaringen van betrokken kinderen en ouders en polst wat het fenomeen betekent voor de pastorale praktijk.
Het Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin van de Vlaamse Overheid begon in 2016 met een enquête onder 11.000 mensen in het Vlaamse en Brusselse gewest met minstens één inwonend kind tussen 0 en 25 jaar. Volgens het eindrapport “blijft het ‘normale’ gezin met een partner en (twee) kinderen voor de meeste respondenten een na te streven doel”. De antwoorden op de vragen naar wat men liever anders had gezien in de gezinssamenstelling, suggereren “dat gezinnen in Vlaanderen het kerngezin als romantisch ideaaltype uit lang vervlogen tijden de dag van vandaag als ideaal lijken voorop te stellen”. Dat neemt niet weg dat “samengestelde gezinnen er prima in slagen een bevredigend gezinsleven op te bouwen”. Het doet wel vermoeden dat eventuele nieuwe gezinsvormen varianten van het tweeoudergezin zullen blijven en niet veel verder zullen diversifiëren. Op 8 maart werd de tweede editie van de gezinsenquête in gang gezet.
In “Broer of zus, de match van je leven. Fairness in siblingrelaties” ontrafelen onderzoekers van het Kenniscentrum Gezinswetenschappen (Odisee Hogeschool) onder andere de soms erg complexe facetten van relaties tussen broers en zussen in samengestelde gezinnen. De titel van het boek is bewust dubbelzinnig gekozen. “Match” is synoniem van “wedstrijd” en kinderen strijden onderling om de aandacht en de middelen van hun ouders. Maar een match is steeds ook een spel en tussen broers en zussen laat dat spel toe te experimenteren en te leren zonder dat de relatie zelf op het spel staat. Maar wat als andere kinderen dat speelveld betreden? Ongeveer 7 op de 10 van alle kinderen van wie de ouders scheiden, krijgt binnen de 7 jaar te maken met een nieuwe partnerrelatie van hun moeder en/of vader, en bijna 1 op de 6 kinderen van wie de ouders gescheiden zijn, krijgt er binnen de 7 jaar een halfbroertje of -zusje bij. De komst van een halfsibling kan lastig uitvallen: het kind maakt enerzijds geen deel uit van het nieuwe kerngezin dat wordt gevormd en het wordt anderzijds geconfronteerd met het (onomkeerbare) verlies van het oorspronkelijke kerngezin. Voor de halfsibling zelf is het evenmin evident met beide ouders een kerngezin te vormen en tegelijk soms zowel langs vaders- als moederskant halfsiblings te hebben, die al dan niet deeltijds inwonen.
Kirsten van Houdt (Stockholm University) behaalde in maart een doctoraat aan de Universiteit van Amsterdam met onderzoek naar solidariteit in volwassen stiefgezinnen. Haar conclusie is dat de meerderheid van de stiefrelaties op volwassen leeftijd relatief solidair en harmonieus zijn: stiefouders helpen met enige regelmaat hun volwassen stiefkinderen en er is weinig conflict. Op een congres met relatietherapeuten kreeg ze van haar publiek ooit te horen dat haar verhaal veel te positief was, “maar veel onderzoek in dit domein is gebaseerd op interviews over beleving”, vertelt ze, “en als je uitgaat van de ervaringen van relatietherapeuten, krijg je natuurlijk een heel ander beeld.” Een opvallende bevinding uit Van Houdts onderzoek is de moeilijke positie van de stiefmoeder. “Als ‘moeder’ wordt van haar sowieso verwacht dat ze warm is en aandacht geeft aan de stiefkinderen, maar als ze zich te veel bemoeit, komt ze te veel op het terrein van de biologische moeder terwijl het niet de bedoeling is dat ze die plaats inneemt. Dat is een moeilijke spagaat.”
De verklaring van de Congregatie voor de Geloofsleer dat in de katholieke kerk verbintenissen tussen partners van hetzelfde geslacht niet mogen worden gezegend, wekte alom commotie. Maar de kerkelijke leer beschouwt in veel gevallen ook een samengesteld gezin als een “ongeordende” relatievorm. Wat betekent dat in de pastorale praktijk? “Er zijn reusachtig veel verschillen tussen samengestelde gezinnen”, reageert Annemie Dillen, hoogleraar pastoraaltheologie en empirische theologie (KU Leuven) en voorzitter van de Interdiocesane Dienst voor Gezinspastoraal (IDGP). “Hoeveel ouderfiguren zijn er, hebben beide partners eigen kinderen, zijn er gemeenschappelijke kinderen, zijn de ouders een hetero- of holebikoppel, ging er een overlijden of een echtscheiding aan vooraf, zijn de ouders gehuwd of wonen ze samen… Vanwege die grote diversiteit is de vraag naar een specifiek pastoraal beleid ten overstaan van samengestelde gezinnen relatief beperkt, wat niet betekent dat er geen pastoraal beleid moet zijn voor gezinnen in al hun diversiteit, inclusief alleenstaande ouders, met samengestelde gezinnen als één variant daarvan. In de pastorale praktijk zou daar aandacht voor moeten zijn en niet alleen voor de traditionele huwelijksgezinnen”, stelt ze.
Lees hier het integrale interview met Annemie Dillen: https://shrtm.nu/0tIz
Abonneer of vraag een proefnummer via www.tertio.be
