Finis coronat opus (1)
Met de zinrijke spreuk ‘het doel bekroont het werk’ betitelen we onze sporadisch te verschijnen verslagen van het vervolg en hopelijk ook de beëindiging van de restauratie van onze Sint-Hermesbasiliek.
Een eerste verwezenlijking dateert al van tien jaar geleden! In het jubeljaar 2010, ter gelegenheid van 1150 jaar relieken van Sint-Hermes in Ronse, kon de grondige restauratie van het koor van de toenmalige collegiale kerk gevierd worden. Pas heel recent kon deze eerste fase afgerond worden met de terugplaatsing van de beeldengroep boven het Sint-Hermesaltaar.
Nu begroeten we – precies twee jaar na de officiële basilicale erkenning van 16 oktober 2018 - de aanvang van de verdere, stapsgewijze afwerking van de restauratie van basiliek en crypte. Een eerste fase is de nauwkeurige herbedekking van de daken, vooral boven de zijkapellen. Die werken zijn noodzakelijk. Nog in de loop van de maand september 2020 wezen attente, deskundige buren via fotomateriaal op sporen van duidelijke stormschade.
Met grote dank voor de volgehouden dossiervoorbereidingen, vatten we nu de verslaggeving aan van de finale restauratiewerken van onze basiliek. Dank ook aan Milo Van Driessche die andermaal zal instaan voor de fotodocumentatie van de verslagreeks. Hierbij publiceren we nu de toelichting vanwege de Kerkfabriek van Sint-Hermes over de aanstaande dakwerken.
M. T’Joen, Rector van de Basiliek
Start binnenrestauratie Sint-Hermesbasiliek
Op 7 december 2020, naamdag van de H. Ambrosius, is de volgende fase in de restauratie van onze Sint-Hermesbasiliek gestart. Deze omvat naast de binnenrestauratie van- en het dichtleggen van de opgravingen in de crypte eveneens het vernieuwen van de centrale verwarming in het schip en de zijbeuken van de basiliek tot uiteindelijk het opnieuw dichtleggen van de vloer in het schip.
Volgens cultuur-historische overleveringen is het altijd mogelijk geweest om in processie vanuit de crypte via een trap de basiliek te betreden en deze na een rondgang via een andere trap te verlaten om naar de crypte terug te keren. Met de uitbreiding van de kerk in de 19de eeuw werden deze twee toegangen gedicht. Om de toekomstige processies opnieuw via de historische route te leiden wordt in deze fase van de werken eveneens de eerste trap opnieuw geopend. De tweede trap, naast het groot Maria-altaar bovenaan, heropenen is constructief gezien niet mogelijk door de 19de eeuwse aanpassingen.
Na de uitvoering van deze werken zullen de opgravingen volledig toegankelijk zijn voor iedereen en is de crypte voorzien van hedendaagse technieken om van het bezoek een ware ervaring te maken. Indien alles naar wens en optimaal verloopt zoals gepland kunnen beide werken ongeveer gelijktijdig beëindigd zijn. Deze fase in de restauratie omvat 270 werkdagen.
Ook daarna zullen we jullie geduld allicht op de proef moeten stellen met als kers op de taart de verdere aanpak van de binnenrestauratie van het schip, de zijbeuken en de zijkapellen.
We houden jullie op de hoogte.
Namens de Kerkfabriek
Andre Bellinck, Voorzitter
Ronse, 5 december 2020
Het heeft geen zin de lang verhoopte restauratie van het interieur en de zijkapellen op te starten wanneer de daken niet overal waterdicht zijn, dakgoten lekken, aan de gevel verscheidene ornamenten sterk aangetast zijn door roestvorming en stenen los zitten. Eigenlijk is het een wonder dat bij hevig stormweer nog geen ongelukken zijn gebeurd.
De toren heeft een natuurleien dakbedekking. De overige daken zijn bedekt met rood geglazuurde tegelpannen gemaakt naar origineel middeleeuws model zoals aangetroffen in de opgravingen. Deze unieke tegelpannen werden in de jaren ‘70 van de vorige eeuw(dus vijftig jaar geleden!) geplaatst. Ze zijn niet meer in de handel verkrijgbaar wat kleine plaatselijke herstellingen zeer duur maakt.
In overleg met de verschillende instanties is daarom gekozen om de slechtste daken – dit zijn alle daken van de zijkapellen – volledig te vernieuwen. De goed afkomende tegelpannen zullen gerecupereerd worden en dienen als herstelmateriaal voor de hogere daken. Tevens worden voldoende ‘nieuwe’ tegelpannen bijgemaakt om samen met de overblijvende recuperatie-tegelpannen opgeslagen te worden op de kerkzolders in functie van toekomstige herstellingen.
De aanvang van de werken was voorzien op 2 oktober 2020. Ze zullen allicht 2 jaar duren. Tijdens deze omvangrijke, maar noodzakelijke werken staat veiligheid centraal. Tegelijk zullen wij in overleg met de aannemer, veiligheidscoördinator en Stadsdiensten de hinder, die er ongetwijfeld ook zal zijn, zo beperkt mogelijk houden. Door de voorbereiding van de werf en het aanbrengen van materiaal en stellingen was het de laatste dagen hectisch rondom de basiliek. Eens de werf volledig afgeschermd is het voorplein volledig vrij en zal de basiliek via de hoofdingang op een veilige manier toegankelijk moeten zijn voor iedereen. Absoluut veilige toegankelijkheid voor alle kerkgangers en bezoekers zal hand in hand gaan met veilige werkomstandigheden. Met dank aan iedereen voor het begrip.
Namens de Kerkfabriek, André Bellinck, Voorzitter
17 oktober 2020
Restauraties aan de Basiliek (2)
De restauratiewerken aan de Sint-Hermesbasiliek vorderen zeer goed. Wij zetten de Basiliek ook graag in de “spotlights” naast alle andere monumenten die hun deuren zullen openen op Open Monumenten Dag (12 september 2021). Even de verschillende restauratiefases op een rij:
1. Eerst en vooral de buitenrestauratie van de daken, goten en gevels.
Het dak van de torenspits is bedekt met donkergrijze natuurleien en de daken van de langsbeuk, de dwarsbeuk en het koor zijn in de jaren 1960-1970 gerestaureerd met rode geglazuurde tegelpannen, naar origineel model zoals in de middeleeuwen.
Die tegelpannen zijn nu niet meer verkrijgbaar, wat de dakherstellingen zeer duur maakt.
Na grondig overleg met alle betrokken instanties werd besloten om de slechtste delen van de daken van de zijkapellen volledig te vernieuwen.
De intacte gerecupereerde tegelpannen zullen dienen om de hogere daken te herstellen.
Er worden meer “nieuwe” tegelpannen gemaakt om als reserve te bewaren in de kerkzolder voor toekomstige herstellingen.
2. De binnenrestauratie en verwarming in het koor, de dwarsbeuk en de sacristie.
De gewelven in het koor werden effen geschilderd in gebroken wit en afgewerkt met de herstelde koperen gewelfsterren.
Eerst werden alle verflagen weggehaald, want er was een grote vocht-en zoutproblematiek aanwezig.
Ook werden de muren grondig ontzilt.
De vloer werd volledig opengemaakt voor de vloerverwarming te plaatsen.
Het houten koorgestoelte werd preventief en herstellend behandeld. De 4 barokbeelden, dus de memoria voor 4 kapittelgeestelijken uit de 17de - 18de eeuw op de vieringpijlers kregen ook een grondige opknapbeurt.
Ondertussen werd ook de Sint-Hermeskapel afgewerkt volgens de historische kleuren: de wanden in bloedrood en het hemelgewelf in azuurblauw gesierd met gouden sterren.
10 jaar later, dus in 2020 werd ook de beeldengroep verenigd met het paard van Sint-Hermes dat een nieuw houten lichaam kreeg.
Het hoofd, de benen en de staart werden gerestaureerd en gemonteerd op het nieuwe lichaam.
Het oude lichaam wordt bewaard in een van de zijkapellen in de Basiliek.
De binnenrestauratie van het koor en het hoogkoor is volledig afgewerkt.
Dit gedeelte is open voor de liturgie: elke weekdag, ook op zondag gaat er een eucharistieviering door om 11u en op zaterdag een avondmis op 17u. opgedragen door de rector van de Basiliek in goede samenwerking met onze trouwe koster dhr. André Vanassche. Dit voor iedereen, de bedevaarders en de geïnteresseerde bezoekers.
3. De binnenrestauratie in het schip en de zijkapellen.
Het is de binnenrestauratie en het dichtleggen van de opgravingen in en naast de crypte.
Ook zal daar de hypermoderne verwarmingsinstallatie geplaatst worden en dan zal de vloer dichtgemaakt worden.
Tijdens de periode 1955 - 1980 werden funderingen en fragmenten ontdekt van gebouwen uit de preromaanse tijd.
Dit bewijst een sterk aanwezige Sint-Hermescultus, die opgravingen zullen volledig toegankelijk zijn voor elke bezoeker van de crypte.
Met hedendaagse technieken zal dit bezoek een écht belevingsmoment zijn.
In het verre verleden was er altijd een in-en uitgangstrap vanuit de Sint-Hermescollegiaal naar de crypte voor de bedevaarders.
In de 19e eeuw werden die twee toegangen dicht gemaakt.
Nu wordt opnieuw een aangepaste, veilige trap vanuit de Basiliek gebouwd in de Sint-Coletakapel.
De tweede trap heropenen naast het grote Maria-altaar aan de andere kant van het gebouw is bouwkundig niet mogelijk door de blijvende 19e eeuwse aanpassingen.
Maar er wordt wel gewerkt aan het plan om de toegang naar de crypte via de dubbele deur tegenover het Albertpark te openen.
De bewaring van het interieur van de Basiliek is enorm belangrijk en er komt heel veel bij kijken.
Bijvoorbeeld het binnenklimaat van het gebouw. De temperatuur en luchtvochtigheid moeten op peil gehouden worden voor de bescherming van de schilderijen, het meubilair en de interieurafwerking.
Te vochtig geeft schimmelvorming, te droog kan leiden tot uitdroging en verpulvering.
Daarom is de verwarming en ventilatie (ook tegen viruspandemieën zoals corona) enorm belangrijk, de installatie wordt gelegd in de bestaande kanalen mits aanpassingen ter hoogte van de opgravingen.
Samen met de klokken in de toren zal deze verwarmingsinstallatie verbonden worden aan een digitaal besturingssysteem dat kan aangepast en geregeld worden vanop afstand.
Dit artikel werd geschreven door de communicatiedienst van de Kerkraad van de Sint-Hermesbasiliek ism het Architektenbureau Bressers.
Foto’s: Milo Vandendriessche en Isabelle De Vleeschauwer.
Isabelle De Vleeschauwer
Regiogids Vlaamse Ardennen
Stadsgids Ronse
Tel.: 055/21 47 20
gsm: 0475/36 78 74
KBO 0835.639.954
