“Wie het verleden niet kent, gaat blindelings op de toekomst af”
EEN NIEUWE ICOON VOOR ONZE KERK
Zondag 26 oktober 2025 was een bijzondere dag in de rijke geschiedenis van de kerk ‘Onze Lieve Vrouw’ van Wijnegem. Tijdens de zondagsviering kreeg onze parochie er een unieke icoon bij van de hand van de Wijnegemse icoonschilder August van Dyck(1), die in oktober 2015 ook al de Oudtestamentische Drievuldigheidsicoon(2) aan de kerk schonk.
De nieuwe icoon draagt de zeer toepasselijke titel: ‘O.-L.-Vrouw van de Bloeiende Wijngaard’. En daarmee brengt August, hoewel aanvankelijk onbewust, de diepe kracht van deze kerkgemeenschap naar boven.
Vraag je aan iemand uit Wijnegem of nabije omgeving naar de volledige naam van de huidige kerk; dan krijg je negen op de tien keren ‘Onze Lieve vrouw van de Bloeiende Wijngaard’ als antwoord. Maar wie de geschiedenis van Wijnegem kent, de inscriptie op de ‘Eerste steen’(3) ooit bestudeerde, of het boek ‘De Kerken van Wijnegem’(4) gelezen heeft, die weet dat het officieel ‘O.L.-Vrouw van de Bloeiende Wijnstok’ is.
Dat de toevoeging ‘Wijngaard’ zo algemeen verspreid en aanvaard is, bewijst dat de pastoors, die aan de wieg van de ‘nieuwbouw’ stonden (in het Bijzonder Jacques Schoenmaeckers en Leo Wuyts), het doel en de diepe betekenis van het tweede Vaticaans concilie zeer goed begrepen hadden. Een kerk staat niet los van of boven de wereld maar staat er midden in en is er onlosmakelijk mee verbonden zoals de kerkruimte en het parochiecentrum in Wijnegem.
Eén of enkele wijnstokken vormen geen wijngaard; zo maakt één pastoor of een klein select groepje ook geen kerkgemeenschap. De volksnaam van de kerk, waarnaar ook de naam van de prachtige icoon verwijst is een bijzondere ‘eretitel’ die zegt dat de Kerk in Wijnegem geen stokoude, eenzame wijnstok is maar een echte bloeiende Wijngaard, waar iedereen welkom is; waar liturgie samen gevierd wordt, en gemeenschap geen leeg woord is…
August Van Dyck, dank voor je genereus gebaar en het mooie compliment.
i.o. Chris Blanckaert
1 August van Dyck (°1937) - echtgenote Frieda Sels (°1941).
Volgde 10 cursussen iconografie o.l.v. Joris Van Ael in de Abdij van Averbode.
(https://iconenvandyck.info/)
2 Naar het voorbeeld van een Russische icoon door Andrej Roubljew (vroeg 15e eeuw)
3 Onder het Mariabeeldje in de hal van de kerk op de Wommelgemsteenweg 34, 2110 Wijnegem
4 LEO SPAEPEN - De Kerken van Wijnegem - Heemkundige Kring Jan Vleminck - Wijnegem 2013 en korte schets hieronder in het laatste hoofdstukje van deze rubriek.
IN MEMORIAM LEO WUYTS (9 DECEMBER 1946 - 13 MEI 2024)
"Na een lange periode van ziekte en strijd, van loslaten vooral, legde Leo Wuyts, 'kleine' broer, nonkel, goede vriend maar vooral ook priester en toegewijde herder van de parochie O.-L.-Vrouw Wijnegem, op 13 mei 2024 zijn leven en sterven in Gods handen."
Op 25 mei vierden we samen zijn verrijzenisliturgie zoals hij het zelf wou, omringd door familie, vrienden, collega's en vooral ook zijn dierbare parochianen. Er werden liederen gezongen en teksten gelezen die hij zelf gekozen had; getuigenissen gebracht; mooie herinneringen opgehaald aan zijn leven, waarin er - zoals hijzelf het ook bij Prediker vond - voor alles een tijd was.
De tijd van 'de Leon': de kleine broer, de nonkel die mee de bergen introk en kroketten maakte, maar ook een tijd waarin Leon 'Leo' werd en hij met studiegenoten/vrienden zijn eigen weg zocht in die grote Kerk. Geen plek hoog op een berg Tabor of in een rijke kathedraal, maar 'down to earth'; geen Einzelgänger maar een trouwe vriend, een voetenwasser, mens met de mensen, ook achter de kookpot of aan de BBQ.
Hij bleef al die tijd dé Leo, die mens voor de mensen, herder als God was in de parochie van Wijnegem die hem door de bisschop werd toevertrouwd. Hij maakte zijn tijd vol in Wijnegem, vanaf zijn wijding en aanstelling in 1977 tot na zijn pensioen in 2023.
Nooit was het voor hem te zwaar, want de draagkracht haalde hij uit het gebod van de Liefde zoals Jezus het voorleefde en doorgaf ... in de evangelielezing die Leo zelf koos. Geen formeel gebod, maar echte doorleefde Liefde: een gegeven zijn in nabijheid en vooral in dienstbaarheid.
De verrijzenisviering werd op Leo's vraag opgeluisterd met muziek gespeeld door Mon Saveniers (en Stijn Dierckx) en door een samensmelting van het parochiekoor en Aanhef, onder leiding van Jeroen Van De Berckt. Als voorgangers vroeg Leo de gebedsvoorgangers van de parochie en zijn neef Cis Marinus, diaken. Het werd een mooie, gedragen, participatieve verrijzenisliturgie waarna hij uitgeleide gedaan werd op de krachtige samenzang met de laatste strofe van het lied 'De steppe zal bloeien' (Huub Oosterhuis / Antoine Oomen):
De dode zal leven. De dode zal horen: nu leven.
Ten einde gegaan en onder stenen bedolven:
dode, dode, sta op, het licht van de morgen.
Een hand zal ons wenken, een stem zal ons roepen:
Ik open hemel en aarde en afgrond en wij zullen horen.
En wij zullen opstaan en lachen en juichen en leven.
Met die woorden van hoop, van leven, zullen wij hem blijven herinneren en meedragen in onze gemeenschap, in ons hart.
Namens zijn neef en diaken Cis Marinus en Leo's parochiemedewerkers
GESCHIEDENIS VAN DE PAROCHIE
Reeds in 1161 was er in Wijnegem sprake van een kerkje, dat toen nog afhankelijk was van de moederkerk in Broechem. Het werd door Nicolaas, bisschop van Kamerijk, geschonken aan de abdij van Tongerlo. Dat betekende dat de abt van die abdij het recht kreeg om zijn kandidaat-pastoor voor te stellen aan het bisdom, dat wel het benoemingsrecht behield.Dat (eerste?) kerkje stond toen noordelijk van de huidige Beukenlaan in de buurt van de omleidingsweg Houtlaan. Zeer waarschijnlijk was het in hout en stro opgetrokken en amper enkele tientallen vierkante meter groot. Het bleef bestaan tot in de 2e helft van de 16e eeuw. Vervallen door plunderingen en een brand in 1562 was het onbruikbaar geworden.
De Heer van Wijnegem, Aard Vleminck, die op Wijnegemhof (het huidige park van Wijnegem) woonde, verkreeg toen van het bisdom de toestemming voor een nieuwe kerk tegenover zijn domein. In 1569 werd met de bouw begonnen, maar pas in 1612 werd ze door de Antwerpse bisschop Malderus ingewijd.
In de 17e eeuw waren er gemiddeld 300 communicanten, t.t.z. zij die hun paasplicht onderhielden: éénmaal per jaar biechten en communiceren. In 1856 werd de kerk “in het dorp” vergroot. Het bestaande kerkgebouw werd dwarsbeuk van de vergrote kerk. Er waren drie altaren: het hoofdaltaar, toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw; en twee zijaltaren - elk in een zijbeuk - het één met een beeldje van O.-L.-Vrouw van de Bloeiende Wijnstok van de oude molenkapel, het andere toegewijd aan St. Sebastiaan, de patroon van de schuttersgilde. Die neogotische kerk bleef bewaard tot 1987, het jaar waarin ze werd afgebroken.
Zowel rond het eerste kerkje als rond de tweede kerk was er een kerkelijke begraafplaats. Op de huidige zijn ook grafzerken te zien afkomstig uit de neogotische kerk. Ze zijn aangebracht tegen de buitenmuur (kant Kosterijstraat).
In de loop van de geschiedenis, wellicht al in de 15e eeuw, werd Wijnegem een zelfstandige parochie. Zeer lang werd ze bediend door de Witheren of paters Norbertijnen van Tongerlo, die met 2-3 op de pastorij woonden die aan het huidig Marktplein gelegen was. Later waren het seculiere priesters die er de dienst waarnamen, terwijl de koster instond voor het onderwijs van de kinderen in huidige Kosterijstraat.
Van in de 17e eeuw tot aan de Franse Revolutie was Wijnegem bekend als bedevaartsoord. Men vereerde er “Onze-Lieve-Vrouw van de Bloeiende Wijnstok”. Het beeldje in de
ontmoetingsruimte van de huidige kerk herinnert aan die cultus, ontstaan na vreemde gebeurtenissen in 1622. Ze deden zich voor in het Kapellebos aan de oude molen. De straatnaam Molendreef staat ermee in verband. In 1966 werd het (oorspronkelijke?) beeldje gestolen en vervangen door een kopie, werk van de heer F. Rooms, beeldhouwer.
Het huidige kerkgebouw werd in 1980 in gebruik genomen en bevindt zich aan de Wommelgemsesteenweg 34-36, 2110 Wijnegem. De eerste steen, te zien in de ontmoetingsruimte, werd gelegd op 9 december 1978.
Raymond Correns namens de heemkundige kring
