Vraag je je ook af waar al die kerstsymbolen vandaan komen? Duik dan met ons in de boeiende geschiedenis van het kerstfeest
Van joelfeesten en de zonnegod tot Kerstmis
Meer dan bij andere feesten van christelijke oorsprong maken velen bij Kerstmis nog de band met hoe het allemaal begon: de geboorte van Jezus. Het kerstfeest lijkt zo wel het hoogtepunt van de christelijke kalender. Dat klopt niet. Voor christenen is het Paasfeest het orgelpunt. De verrijzenis van Jezus betekent namelijk het begin van het christelijk geloof en de kerk. Dat, en het feit dat een verjaardag enkel door ‘heidenen’ werd gevierd, verklaart waarom de grote aandacht voor de geboorte van Jezus pas later is gekomen.
De Germanen vieren midwinter rond 21 december. Dat gaat gepaard met 'joelfeesten': rituelen waarin boze geesten ‘weggejoeld’ worden en ze het feest van het licht vieren.
Historisch ontstaat het kerstfeest om twee heidense feesten te ‘counteren’. De Germanen vieren midwinter rond 21 december. Dat gaat gepaard met 'joelfeesten': rituelen waarin boze geesten ‘weggejoeld’ worden en ze het feest van het licht vieren. In Zuid-Europa wordt dan weer de zonnegod Helios (Grieks) of Sol Invictus (Romeins, letterlijk: onoverwonnen zon) gevierd op 25 december.
In de vierde eeuw krijgen de christenen keizer Constantijn de Grote zover de geboorte van Christus op die dag te vieren. Omdat Jezus het licht van de wereld is, is de band gauw gelegd. Het woord 'Kerstmis' betekent trouwens 'Christus-mis': de eucharistieviering op Kerstmis. Constantijn laat meteen munten slaan met afbeelding van Deus Sol Invictus. In 321 laat hij per decreet de 'dag van de zon' – onze zondag - tot officiële Romeinse rustdag uitroepen. Dat was tot dan toe niet het geval: christenen vierden wel op zondag de dag van de verrijzenis, maar het was geen vrije dag
Toch blijft Kerstmis een vrij sober feest. Er zijn bijvoorbeeld geen versieringen en geen kerststal. Wel wordt de geboortestad van Christus, Bethlehem, al vroeg een bedevaartsplek. Een gedeelte van de kribbe zou daar teruggevonden zijn en werd vereerd in de Santa Maria Maggiore basiliek in Rome. Afbeeldingen van Kerstmis waren voornamelijk voorstellingen van Maria in vol ornaat met het kind.
De levende kerststal van Franciscus
Daar komt verandering in met Franciscus van Assisi. Die is zeer gefascineerd door het kerstgebeuren omdat we dan vieren dat God mens is geworden. Hij bouwt in 1223 de eerste (levende) kerststal in het Umbrische dorp Greccio. Dat wordt een echte ‘hit’! Overal zet men kerststallen, tot op vandaag.
Verlofdagen
Je kunt van het christendom veel zeggen, maar over één ding zijn we het eens: dankzij de christenen hebben we vandaag veel verlof. Al in de Romeinse tijd valt Kerstmis in de (vrije) tijd van de Saturnaliën. Die wordt gechristianiseerd door de dagen tussen Kerstmis en driekoningen (6 januari) toe te wijden aan belangrijke heiligen, zoals diaken Stefanus, de eerste martelaar van de Kerk op 26 december. Het concilie van Mainz besluit in de negende eeuw om de viering van Kerstmis naar vier dagen te brengen, waarop niet gewerkt mag worden.
Op tweede kerstdag geven edelen hun werknemers een doos (box) met overschotten van de feestmaaltijd. Een soort voorloper van het kerstpakket dus…
Ook de traditie van boxing day uit het Middeleeuwse Engeland houdt hiermee verband.
Op tweede kerstdag geven edelen hun werknemers een doos (box) met overschotten van de feestmaaltijd. Een soort voorloper van het kerstpakket dus…
Toch niet vergeten dat de dienaren op kerstdag wel moesten werken om de kerstdiners van de rijken te bereiden! Later zal het aantal vrije dagen weer beperkt worden, maar kerstdag en tweede kerstdag blijven vrijwel overal in christelijke gebieden vrije dagen.
Kerstboom
Dat we een dennenboom, of eigenlijk een spar, in ons huis halen is een vrij recente traditie. Het groen van de kerstboom is uiteraard een verademing in de kale winter. Ook wijzen de naaldjes van de kerstboom omhoog naar de hemel. Sommigen zeggen dat dit teruggaat op een heidens gebruik om wintergroene bomen en struiken in huis of bij de deur te zetten om de lente aan te kondigen.
In de 19e eeuw verIspreidt het gebruik van de kerstboom zich over heel Europa en worden er cadeautjes onder gelegd.
Ook de Romeinen versierden hun huizen met groen. In het Duitsland van de 16e eeuw worden sparrenbomen in de huizen geplaatst rond de kersttijd. De eerste vermelding van een versierde kerstboom vinden we in Straatsburg. In de 19e eeuw verspreidt het gebruik zich over heel Europa en worden er cadeautjes onder gelegd. Kerstballen zouden dienen om boze geesten te verjagen. En zo komen we weer dicht in de buurt van de joelfeesten.
Kerstboom betekent letterlijk ‘christusboom’ en geeft aan hoe Jezus de nieuwe levensboom wordt en toegang geeft tot het volle leven.
Dat is een van de redenen waarom in de USA pas in 1870 Kerstmis een feestdag wordt. Met name de protestantse kerken vinden dat het feest te heidens is. Een andere invulling van kerstboom en kerstballen verwijst naar de levensboom in het paradijs. Die boom, niet te verwarren met de boom van goed en kwaad, is symbool van eeuwig leven. De kerstballen of soms ook vruchten die in de boom worden gehangen, verwijzen naar de vruchten van die boom. Kerstboom betekent letterlijk ‘christusboom’ en geeft dan aan hoe Jezus de nieuwe levensboom wordt en toegang geeft tot het volle leven.
Kerstman
In de 17de eeuw verschijnt Father Christmas in Engeland. Beide tradities - Sinterklaas en Father Christmas - reizen met de kolonisten naar de Nieuwe Wereld. Daar krijgen ze samen de naam Santa Claus.
Van cola word je dik…
Santa Claus erft ook de slankheid van Sint Nicolaas. In 1931 stelt Coca Cola Santa Claus op in een grootschalige reclamecampagne: een vrolijk dikkerdje met snor en baard, rode wangen en een rood pak. De invloed op de beeldvorming is immens: de kerstman blijft obees…
Coca-Cola creëerde talrijke fel bekeken reclamecampagnes met een goedlachse en dikbuikige kerstman.
Dit is een ingekorte versie van het artikel op MagaZijn, het digitaal platform voor zingeving.
Kijk op www.magazijn.community voor meer!
