De advent: oorsprong, geschiedenis en betekenis

Eerst nog wat nabeschouwingen bij de TV-mis van 23 november

Ondertussen was er dan ook de TV-mis op het feest van Christus Koning, uitgezonden vanuit de Heilig Kruiskerk, Kartuizers, de zondagskerk van onze Pastorale Eenheid, waar heel wat mensen zich voor ingezet hebben. Het was een gigantische voorbereiding voor enkele mensen. Terwijl mijn pastorie eind augustus tijdens het weekend van Paterkeskermis daverde op haar grondvesten van de ‘muziek' die er uit de luidsprekers kwam en glazen en servies in mijn kasten weer sneuvelden, was ik naar de rust van de abdij van Averbode getrokken om een weekend rust te hebben. Ik deed me tegoed aan het biddend samenzijn van het getijdengebed met de abdijgemeenschap, vond rust in een wandeling en werkte er aan een eerste script van de TV-mis over Christus Koning. Er zullen er nog meerdere volgen: zonder Chirolied, want in het begin hoorde ik niets van onze Chirogroepen, dan met een Chirolied, de liederenkeuze van de Zangvereniging De Netezonen, Guido Honnay van de Interdiocesane Commissie Liturgie die bij me langs kwam om dat eerste script te bespreken, er zullen er nog zes volgen’..., ondertussen mijn medewerkers van de Pastorale Eenheid stilaan warm maken voor dit bijzonder gebeuren, de Chiro was heel vlug overtuigd en enthousiast en hebben zelfs het lied ‘Pelgrims van Hoop’ aangeleerd en prachtig gezongen in de viering samen met het koor; ik wist dat ik op vier misdienaars kon rekenen (Valérie en drie vormelingen, ze deden het prachtig), het koor ‘De Netezonen’ kwamen enkele dagen voor de viering hun stoelen klaarzetten – ze waren met 37 mannen en dat klonk, maar dat wisten we wel van de jaarlijkse Paasmis. In het team van de PE bespraken we ook nog de catering voor de opnameploeg voor zaterdag en zondag: koffie en koffiekoeken ‘s morgens, ‘s middags belegde broodjes en frisdrank. Marianne heeft dat met verve klaargekregen.

Vrijdagavond dacht ik er ineens aan dat ik het volgboekje voor de kerkgangers vergeten te maken was. In plaats van op tijd naar bed zat ik achter mijn computer dat boekje nog ineen te steken, want dat moest zaterdagmorgen nog naar het kopiecenter. Diaken Gert nog opgebeld of hij om 9 uur bij mij kon zijn om dat boekje te laten kopiëren: 350 exemplaren.

Zaterdagmorgen kwamen de vrachtwagens met het nodige materiaal aangereden, één vrachtwagen vol met apparatuur werd uitgeladen en in de kerk gestockeerd zodat de technici na hun ontbijt alles konden klaarmaken.

In de namiddag was het volle drukte: al wie actief moest meedoen, was aanwezig: mijn collega-priester Jef, diaken Gert, pastoraal werkster Leen, lectoren en gebedsleiders, organist Christian die er in de voorbije dagen al een aantal oefenbeurten had opzitten, een 30-tal Chiroleden om hun lied te zingen – tot hun verrassing konden De Netezonen het ook meezingen, maar vijf Chiroleden lazen ook de gebedsintenties van de voorbede en zes brachten de gaven aan. En een alomtegenwoordige Guido had als redacteur oog voor de kleinste details. Er mocht niets fout gaan. Gelukkig was er die zaterdagnamiddagrepetitie zodat ‘s zondags alles feilloos verliep.

Die avond ging ik vroeg naar bed om uitgerust te zijn. Een grote tegenvaller: een zware generator om stroom op te wekken stond bij mij op de parking met heel de nacht dat vervelend geluid dat me wakker hield. Toen ik dan zondagmorgen om 6 uur opstond, had ik praktisch niet geslapen en mijn stem was weg. Ik had nog tijd tot 8 uur om ze terug te vinden. Ze zou me heel die zondagvoormiddag parten spelen. Toen ik naar de kerk ging om 7.30 uur zat de technische ploeg te ontbijten, dankzij Marianne. Al wie actief moest meedoen, begon binnen te stromen: mijn confraters, lectoren en gebedsleiders, de misdienaars, het koor, de Chiro (geen 30 maar 150 Chiroleden van Chiro Heilig Hart en Chiro Sint-Gummarus), enz. Ze waren allemaal present om de nodige instructies te krijgen van de regisseur.

In het jaar 280 na Christus wordt voor het eerst melding gemaakt van de advent in de kerkelijke geschriften van het concilie van Zaragoza. Volgens deze documenten was de adventspraktijk gangbaar binnen het christendom. Het is pas vanaf de vijfde eeuw dat we er zeker van kunnen zijn dat advent ook daadwerkelijk gevierd wordt. Toen bepaalde bisschop Perpetuus van Tours dat er in de periode van 1 november tot 6 januari driemaal per week gevast moest worden. Vermoedelijk werd dit gebaseerd op een Oosterse traditie waarbij men gedurende die periode alle weekdagen vastte.

Hoogstwaarschijnlijk houdt deze vastenperiode verband met het feest van de Epifanie, dat in de Oosterse kerk een belangrijke doopdatum was. Net zoals men veertig dagen voor Pasen vastte, werd ook in deze periode een veertigdagentijd ingelast.

Het gebruik verspreidde zich via Spanje en Galicië naar Rome, het centrum van de Westerse kerk. De duur verschilde van streek (4 tot 6 zondagen voor de advent) en ook de inhoud was verschillend van streek tot streek. In Rome stond het Kerstmotief centraal, terwijl men in Gallië meer aandacht schonk aan de eindtijd. Het is dan ook niet verwonderlijk dat deze tijd als een tijd van boetedoening werd. De liturgische kleur is nu nog altijd paars. De derde zondag van de advent noemt men Gaudete, naar het eerste Latijnse woord van het intredevers (Verheug u altijd in de Heer. Nog eens: verheug u! (Fil 4,4). In plaats van een paars gewaad, draagt men dan meestal een roze, wat reeds verwijst naar de vreugde van Kerstmis.

2. Betekenis

Sinds het tweede Vaticaans concilie wordt de advent gezien als een tijd van voorbereiding. Niet alleen op de viering van de menswording van Jezus met Kerstmis (eerste komst), maar ook een hoopvol uitzien naar zijn wederkomst (tweede komst). Daarom is de advent ook een tijd van verwachting.

De liturgie wordt voornamelijk bepaald door het evangelie, maar ook de thematiek van de andere teksten zijn hierop afgestemd. Meestal wordt er gelezen uit de profeet Jesaja en het evangelie wordt meestal gekozen uit de teksten over Johannes de Doper. Beide figuren worden gezien als aankondigers van de Messias. Op de vierde zondag komt Maria als de verwachtende naar voren.

Bronvermelding:

• B. Lauvrijs, Een jaar vol feesten, oorsprong, geschiedenis en gebruiken van de belangrijkste jaarfeesten, Antwerpen, 2004
• J. Lamberts, Volksgebruiken in de loop van het liturgisch jaar, Averbode, Altiora, 2001.

Zoals elk jaar hebben we ook een liturgisch volgboekje samengesteld voor de vier zondagen van de Advent. Dit heeft als voordeel dat ik voor die zondagen geen liturgische voorbereiding meer moet doen, alleen nog de homilieën uitschrijven. Ook dat geeft wat rust in ons druk bestaan.

Jan Verheyen, Lier