Zijn onze kerken nog altijd gesloten? Zijn ze hermetisch afgesloten, zodat zelfs God er niet binnen kan, ja, dat zijn aanhoudende indringer, zijn heilige Geest, geen ‘opening’ meer vindt?
Toen ik in januari dit jaar op skivakantie was in Oostenrijk heb ik af en toe een wandeling gemaakt. Skiën mocht toch niet, want ik ben vorig jaar aan mijn rug geopereerd. Na een lekker etentje met mijn vrienden op 3000 meters hoogte, ging ik met de télécabine weer naar beneden en maakte een wandeling in het dorp. En uiteraard werd ik naar de kerk toegezogen. En daar ontdekte ik iets eigenaardigs wat me nooit eerder was opgevallen. Zoals de meeste van de kerken in Oostenrijk was ook deze kerk volledig beschilderd, met vooral een prachtig beschilderd plafond. In het midden was een mooi kersttafereel geschilderd: de aanbidding van de herders. Maar midden die mooi geschilderde kerststal was er een groot zwart luik dat daar helemaal niet thuishoorde. Ik ben dan ook op zoek gegaan naar de betekenis van die ronde opening in het plafond.
Nu blijkt dat er in Zuid-Duitsland en in Oostenrijk verschillende kerken zijn met die architectonische bijzonderheid: het is het ‘Heilig Geestluik’. Dus geen constructiefout. Neen, die opening is gewenst, soms is het zelfs een grotendeels artistiek versierde plafondopening in het schip. Eigenlijk is het gewoon een speciaal versierde ventilatieopening. Maar op Hemelvaartsdag en met Pinksteren wordt er speciale aandacht besteed aan dat gat in het plafond.
Op die feestelijke dagen is er een bijzonder gebruik dat sommige kerken weer ontdekt hebben. Op Hemelvaartsdag wordt een houten Christusfiguur met touwen door de opening van de zoldering naar boven getrokken die dan langzaam verdwijnt uit het zicht van de gelovigen. En de mensen zeggen dan: ‘Nu vaart Hij door het hemelgat.’ Afhankelijk van naar welke kant de houten figuur draaide, wisten de boeren tijdens het opstijgen van de houten figuur naar de hemel waar de wind vandaan zou komen en ze bedoelen dan de zomerstorm.’
Tien dagen later, op Pinksteren, wordt door diezelfde opening een levende duif losgelaten of laten ze een houten duif aan een touw naar beneden zakken (zie afbeelding). In sommige kerken worden ook bloemen door het ‘Pinkstergat’ naar beneden gestrooid, op andere plaatsen stukjes brandend touw of stro. Dat doet dan denken aan het goddelijke vuurwerk van Pinksteren, de tongen van vuur die op de leerlingen neerdaalden. In de kathedraal van Passau bevindt zich op de zoldering zelfs een orgel en de orgelklanken klinken dan als tongen van vuur door het open ‘Heilig Geestluik’ in de oren van de kerkgangers.
Laten wij ons nog aanspreken door ‘hogere klanken’? Ja, de kerk heeft een soort 'ventilatieopening' nodig waardoor Gods stormwind kan binnenkomen. We hebben die goddelijke ventilatie nodig, anders blijven we vastzitten in onze eigen gedachten, zouden we verkrampen in onze eigen ideeën en zouden we alleen maar vasthouden aan onszelf. We kunnen dan een tijdje weemoedig naar de verdwijnende Heiland kijken en dan maar onze schouders ophalen alsof God niet meer bestond, alsof Jezus ergens verloren zat tussen de dakspanten van de kerk.
We hebben heilige Geestluiken nodig in ons leven: momenten waarop de Geest bij ons binnen kan. Zoals Jezus ten hemel moest opgenomen worden om ons dan de heilige Geest te zenden.
We hebben dit jaarlijkse Pinksterwonder nodig, die tongen van vuur. Met ons verstand kunnen we het niet verklaren, maar we kunnen ons wel laten overweldigen door verrassende ervaringen. En dat kan dan een nederdalende duif zijn, neerdwarrelende bloemblaadjes, vonkjes strovuur. We mogen er ons over verheugen dat onze kerken niet volledig gesloten zijn, al is het maar een luik in het plafond. We moeten Gods heilige Geest de kans geven om bij ons binnen te geraken!
Jan Verheyen - Lier
Beeldmeditatie bij het Pinksterfeest - 30.05.2020
