Omdat ik dezer dagen nogal wat vraag kreeg naar de tekst van mijn Allerheiligenpreek, wil ik die hier als hoofdartikel aan jullie voorstellen. Dit feest blijkt meer vragen op te roepen dan ik voor mogelijk hield. We gaan er soms nogal gemakkelijk vanuit dat mensen thuis zijn deze materie, maar dat is het dus niet. Voor de zoveelste keer word ik nog maar eens met mijn neus op de feiten gedrukt. En dat is goed. Gelovige mensen hebben vragen, ook over hun geloof. Daarom dan ook hier mijn preek van 1 november.
Allerheiligen en Allerzielen, twee dagen die je niet los van elkaar kunt zien, twee kanten van dezelfde medaille! En het is mooi dat ze dit jaar samen het weekend vormen.
Maar wat bedoelen we eigenlijk met ‘heilig’? Het woord ‘heilig’ heeft taalkundig alles te maken met het woord ‘heel’: een heilig mens is een ‘heel’ mens, een ‘gaaf’ mens zou je tegenwoordig misschien zeggen. Is dat iemand zonder vlek of rimpel, zonder de littekens die je in de loop van je leven kunt oplopen? Nee, dat hoeft niet per se. Het kan ook iemand zijn die de schaafwonden van het leven te boven is gekomen, er eerder door is gerijpt dan erdoor verwond. Een zuiver mens is iemand die zichzelf zonder schaamte in de spiegel kan kijken en bij wie anderen zich veilig en thuis kunnen voelen. Zo’n gaaf mens ben je eigenlijk nooit al helemaal: tot aan zijn dood toe is de mens in wording.
Maar hoe word ik een gaaf, een compleet persoon? Hoe zal ik er uiteindelijk uitzien wanneer de schil ervan is weggevallen? Wat is de weg ernaartoe? Daar gaat het evangelie van deze viering over, het evangelie van de zaligsprekingen. We weten allemaal dat daar niet staat: ‘zalig zij die rijk zijn’ of ‘zalig zij die gezond zijn’. Nee, de zaligsprekingen gaan juist over ‘arm van geest’ zijn. Met andere woorden, niet steeds voor jezelf opkomen en je eigen recht halen, maar eerst de ander laten voorgaan. Ze gaan over mensen die bedroefd zijn en troost nodig hebben, over mensen die kwetsbaar durven zijn. Ze gaan over vredestichters, niet over mensen die eerst hun eigen leven willen veiligstellen. Nee, deze zaligsprekingen zijn niet de snelle autobaan waarover de hele wereld voortraast.
Het gaat bij de zaligsprekingen om een zorgvuldiger levenspad. Ze vormen de ouverture van die beroemde Bergrede van Jezus, waarin Hij laat zien hoe je het beste een gaaf, een ‘heilig’ mens kunt worden. ‘Als iemand je vraagt één mijl met hem of haar te lopen’, zegt Jezus daar bijvoorbeeld, ‘loop er dan twee!’ (Mt. 5, 41). Net even meer doen dan wat we ‘gewoon’ vinden als het over de liefde gaat. Durf elkaar te vergeven wanneer iemand de hoogste lat niet haalt!
