Begin augustus reed ik, samen met Jan Caljon, de adjunct van de vicaris voor de Kempen, met speciale aandacht voor ons dekenaat Kempen-West, naar Gent voor een bezoek aan het Lam Gods. Normaal gesproken had ik dat bezoek in het begin van het jaar gedaan met het Davidsfonds, maar dat was niet gelukt. Nu kwam het er dan eindelijk van. Het was van mijn jeugdjaren geleden dat ik dat prachtig werk van de gebroeders Van Eyck nog gezien had.
Maar daarover gaat nu niet dit artikel. Nadat we het schilderij langs alle kanten bewonderd hadden, was er nog voldoende tijd over om de Sint-Baafskathedraal zelf te bezoeken. En mij viel al onmiddellijk een groot glasraam op in prachtige kleuren. Heel prominent stond er in grote letters op: 'Laudato si'. Het is de titel van de milieu-encycliek van paus Franciscus uit 2015. In het Zonnelied van Franciscus begint elke strofe met het vers 'LAUDATO SI'.
De encycliek ontleent zijn naam aan de regels van Franciscus van Assisi in zijn Zonnelied, "Geprezen zijt Gij, mijn Heer". Paus Franciscus herinnert ons eraan dat de aarde, ons gemeenschappelijke huis, "als een zuster is met wie we ons leven delen en een fijne moeder die haar armen opent om ons te omhelzen". Wij zelf "zijn stof van de aarde (vgl. Gen 2:7); ons lichaam zelf is samengesteld uit elementen van de planeet, haar lucht laat ons ademen, haar water schenkt ons leven en voedt ons". "Deze zuster huilt omwille van de schade die we haar hebben toegebracht door ons onverantwoord gebruik en misbruik van de goederen die God haar geschonken heeft" . Haar kreet, samen met die van de armen, beroert ons geweten om "onze zonden tegen de schepping te erkennen". De paus citeert de Oecumenisch Patriarch Bartholomeus: "Er zijn mensen die de integriteit van de aarde vernietigen door het veroorzaken van klimaatveranderingen; mensen die anderen schade toebrengen door ziekten veroorzaakt door bezoedelde waterbronnen en gronden en door vervuilde bestanddelen in de lucht – dit zijn allemaal zonden". Het gepaste antwoord is wat paus Johannes Paulus II een 'mondiale ecologische bekering' noemde. In deze is Franciscus van Assisi "het voorbeeld bij uitstek van de zorg voor het kwetsbare en van een integrale ecologie die vol vreugde en authenticiteit is. Hij toont ons hoe onverbrekelijk de band is tussen zorg voor de natuur, gerechtigheid voor de armen, inzet voor de samenleving, en innerlijke vrede".
De kerkfabriek van Sint-Baafs gaf aan Harold Van de Perre, ontwerper van het glasraam, de opdracht met als thema: barmhartigheid. Het Vlaams Agentschap Onroerend Erfgoed stelde als voorwaarde dat het glasraam figuratief zou moeten zijn.
Het glasraam bestaat uit zeven taferelen die samen één glasraamwand worden. Deze glasraamwand doet zich voor als een abstract glasraamtapijt, dat gedomineerd wordt door de kleurenexplosie, aangevoerd door de lichtstroom (van boven naar beneden links) en door het zonnemotief dat ons doorverwijst naar het Zonnelied van Franciscus van Assisi. Het centrale tafereel is dan ook: paus Franciscus die Franciscus van Assisi ontmoet. Zij worden omringd door het spel van de vogels, aangevoerd door de vredesduif en de pelikaan met de drie jongen (aan de voeten van de paus) als symbool van de allesgevende liefde. Verder zien we pater Damiaan die een melaatse omarmt als pendant van de Franciscusontmoeting. Verder nog het beeld van de Goede Herder, verwijzend naar het 'Jaar van Barmhartigheid' dat de paus uitriep in 2016. Boven de 'Stad Gods' of het 'Hemels Jeruzalem' domineert een Zonnemotief en daarboven overspant een regenboog de ganse voorstelling, als symbool van de verzoening tussen God en mens.
Bij de inhuldiging van het glasraam op 14 december 2018 vatte professor-emeritus en filosoof Herman De Dijn de essentie van dit bijzonder kunstwerk helder samen: 'Dit uniek inspirerend en eigentijds kunstwerk is een venster op het hogere. Het is een ode aan het unieke goddelijke licht dat binnenstroomt.' Verder zei hij nog: 'Vernieuwing gebeurt in traditie. Niet door verhalen, symbolen en riten op te geven, wel door hernieuwd contact. Dat kan zowel via persoonlijke ervaringen als door de herbronning in oases waar de traditie bewaard blijft. De kathedraal is zo'n oase waar mensen knielen en bewonderen en waar het mysterie zich voltrekt.'
Toen ik de kathedraal verliet, was ik eerlijk gezegd meer onder de indruk van dit glasraam dan van het Lam Gods, hoe prachtig dit werk ook is. Waarschijnlijk omdat ik door de ontdekking van dit voor mij onbekend kunstwerk zo onder de indruk was. Als je in de Sint-Baafs te Gent op bezoek gaat, loop dan na het bewonderen van het Lam Gods niet onmiddellijk weer buiten. De kathedraal heeft meer in zich, en zeker dit prachtig glasraam.
