Van liturgisch feest tot kerkelijk dogma
In de liturgie van de Oosterse Kerken stond het feest sinds 1166 officieel op de kalender op 9 december (9 maanden vóór Maria's geboorte op 8 september). Het behoorde bij het verhaal van de ontmoeting van Maria's toekomstige ouders, Joachim en Anna, bij de Gouden Poort in Jeruzalem. Van daaruit kwam het via Zuid-Italië, dat nog onder Byzantijnse invloed stond, naar het westen. Sinds Duns Scotus schoof de inhoud steeds meer op naar Maria's Onbevlekte Ontvangenis. Tot het in 1854 tot officieel dogma werd verklaard en definitief geplaatst op 8 december.
Niet een beetje fout, maar 'vol genade'
Het gaat dus over Maria, over haar eigen leven vanaf het allereerste moment. Zelfs toen ze werd verwekt en begon te groeien in de baarmoeder van haar moeder, zegt het dogma van 1854, stond er niets tussen haar en God. Er was geen vlekje, geen fout in haar te bespeuren. Hoewel ze geen godin is, maar een mens zoals wij allemaal, onderscheidt God haar door het feit dat ze niet gevangen zit in het web van de zonde. Vanaf het allereerste begin is zij door niets aangetast, stond niets een zuivere relatie met God in de weg. Ze zit niet gevangen in de draaikolk van het wantrouwen, het vermoeden dat God het misschien toch niet goed met ons voorheeft.
Maria, de Onbevlekte – Immaculata, is helemaal niet bezoedeld door de 'smet van de erfzonde'. Ze is 'vol van genade'. Zo begroet en eert de engel haar wanneer hij haar verrast met Gods uitnodiging om de moeder van zijn Zoon te worden. En bij Maria komt helemaal niet de gedachte naar boven dat God haar vrijheid wil ontnemen, dat Hij haar iets onmogelijks oplegt. Maar verrast is ze alleszins, want ja, zij is hoe dan ook een mens, zij is onze zus.
Het woord 'onbevlekt' zou in deze coronatijd kunnen doen denken aan de AHA-formule die ons wordt voorgehouden: op school, op het werk, in bussen en treinen, tijdens het winkelen, in de vrije tijd en vooral in de gezondheidszorg, AHA is overal van toepassing: Afstand houden, draag zorg voor een goede Hygiëne (Handen wassen) en draag Altijd een mondneusmasker, toch zeker waar het druk is. Daar zullen we mee moeten leven totdat er een betrouwbaar vaccin tegen Covid-19 beschikbaar is.
Deze AHA-regels zeggen niets over Maria en haar relatie met God, zelfs niet over haar relatie met Jozef. Want op dit hoogfeest gaat het over haar eigen groei in de moederschoot.
Die AHA-formule geldt uiteindelijk niet voor Maria: zij hoeft geen afstand te houden, niet van God en zeker niet van ons, zij staat voor ieder open, hoe en wie de mens ook is, ze heeft een luisterend oor voor ieder van ons.
Dat maakt Maria zo mooi en vriendelijk zoals dat klein beeldje in het steegje van Maastricht ze voorstelt. En daarom besluit ik graag met een klein gebed:
Maria, lieve Vrouwe,
vrij van alle achterdocht en angst voor jezelf,
ik plaats mijn leven graag onder jouw bescherming.
Blijf onze Hemelmoeder voor altijd.
Amen.
Jan Verheyen, pastoor-deken
