Parochiegeschiedenis Sint-Gummarus

De Sint-Gummarusparochie is de oudste parochie van de stad Lier. Ze komt voort uit het klooster rond het graf en het gebeente van de heilige Gummarus. Deze heilige was een kluizenaar waaraan heel wat wonderen werden toegedicht en die in de tweede helft van de 7e eeuw leefde op de plaats die later zou uitgroeien tot de stad Lier. Door de aanwezigheid van het gebeente van een plaatselijke heilige evolueerde de kloostergemeenschap in de tiende eeuw naar een kapittel dat zou functioneren tot aan de opheffing in 1797 tijdens de Franse overheersing.

Het bestaan van de Sint-Gummarusparochie komt in de geschreven bronnen voor het eerst voor in 977 en 980 in aktes van de hertogen van Lotharingen. Daaruit blijkt dat de hertog van Lotharingen en zijn opvolgers het persoons- en patronaatsrecht hadden over het Lierse kapittel en de Lierse kerk. Dit persoonsrecht bestond erin dat de hertogen van Lotharingen beslisten over de goederen en de inkomsten van de Lierse parochie, het Lierse kapittel en de toewijzing ervan. Het patronaatsrecht zorgde ervoor dat de Lierse parochie en het Lierse kapittel onafhankelijk waren van elkaar en de hertog het alleenrecht had om de pastoor van de Lierse parochie en de kanunniken van het Lierse kapittel aan te stellen en af te zetten. In Lier was er dus gedurende eeuwen enerzijds een pastoor voor de zielzorg in de parochie en anderzijds een groep koorheren die het gebed en de eredienst in de kerk onderhielden naast de parochiale erediensten.

De Sint-Gummarusparochie heeft altijd meegedeind op de verering van haar patroon Sint-Gummarus en is dan ook steeds een belangrijk bedevaartsoord geweest. Zo zien we dat er een enorme bloei was vanaf de 11e eeuw tot medio de 16e eeuw dank zij de groeiende verering voor Sint-Gummarus. Nadien werd de bloei opeenvolgend verstoord door de godsdiensttroebelen in de tweede helft van de 16e en de 17e eeuw, het bewind van de ‘Oostenrijkse Jozef’ en nog de Franse tijd aan het einde van de 18e eeuw. Eens de onafhankelijkheid van België een feit was, kwam er ook een periode van rust en verdere bloei voor het kerkelijke Lier.

De Sint-Gummarusparochie besloeg de volledige stad Lier tot aan het eind van de 19e eeuw. Omwille van de industrialisering en de aantrekkingskracht van de steden ging de bevolking van de stad en ook de bebouwing buiten de stadsvesten uitdeinen en werden er nieuwe parochies gesticht in Lier.

Ook vandaag nog zijn de Sint-Gummarusparochie en haar patroon nog nauw vervlochten met elkaar. Waar er na het Tweede Vaticaans Concilie een crisis kwam voor de Sint-Gummarusverering en dus ook voor de parochie en de bedevaart, is er de laatste twintig jaar voor beide een positieve kentering. Enerzijds is er de Broederschap van Sint-Gummarus die de verering van de patroonheilige levend houdt, anderzijds is er ook de uitstraling van de monumentale kerk die een aantrekkingskracht heeft op de vele toeristen die de stad bezoeken. Er is dan ook veel werk gemaakt van een goed onthaal en toezicht én van Toerismepastoraal met een mooie groep eigen kerkgidsen. Tegelijk heeft de kerk als parochiekerk een uitstraling door de verzorgde liturgie die er gevierd wordt.

Kerken in de Sint-Gummarusparochie
Binnen het grondgebied van de Sint-Gummarusparochie bevinden zich verscheidene kerken en gebedshuizen die actief voor de eredienst worden gebruikt.

Sint-Margaritakerk of Begijnhofkerk
Lier is een van de Vlaamse steden die binnen haar muren een Begijnhof heeft. In Lier werd de stichting van het Begijnhof mogelijk gemaakt door de hertogen van Brabant. Op de plek waar nu het Lierse Begijnhof ligt, hadden de hertogen in de Middeleeuwen namelijk een jachtslot. Door de schenking van grond rond het jachtslot aan de kerk, kon het Begijnhof gesticht worden. Het was hertogin Aleidis, vrouw van hertog van Hendrik 111 die in 1264 de stichting van een zelfstandig Begijnhof in Lier realiseerde.

De Sint-Margaritakerk werd gebouwd tussen 1664 en 1766, met een periode van bijna 100 jaar waarin de werken stillagen. De Sint-Margaritakerk moest een oudere, te kleine en bouwvallig geworden kerk van het Begijnhof vervangen. De bouw van de Sint-Margaritakerk begon in de jaren 1664 tot 1667 waarbij de hele kerk werd opgetrokken, behalve de bovenbouw en de gevel. Pas honderd jaar later, van 1764 tot 1766 werden de gevel, de bovenbouw, de gevelbekroning en het torentje afgebouwd. De kerk is gemodelleerd naar een Romeinse basilica en heeft een prachtig barokinterieur.

Sint-Jacobskapel
De Sint-Jacobskapel, gelegen aan de Grote Markt in Lier, dateert uit 1383 maar werd herhaaldelijk herbouwd en gerestaureerd. De eerste keer was in 1479 nadat ze volledig was uitgebrand. In 1582 moest ze worden hersteld na de beeldenstorm. In de 17e eeuw diende ze als parochiekerk voor de Spaanse troepen die toen in Lier gelegerd waren. Vandaar dat deze kapel ook bekend is onder de benaming 'Spaanse Kapel'. De wapenschilden van de Spaanse provincies binnenin herinneren aan deze periode. De kapel werd in die tijd bediend door jezuïeten. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd de Sint-Jacobskapel zwaar beschadigd. Na de oorlog, in 1923, werd ze echter opnieuw opgebouwd. De Sint-Jacobskapel ligt nog altijd op de route naar Compostela en tot op vandaag komen er geregeld bedevaarders langs op weg naar deze bedevaartsplaats. Elke vrijdagavond is er een eucharistieviering in de kapel, met geregeld ook zendingsvieringen voor pelgrims naar Santiago de Compostela.