Sint-Gummarus, patroon van Lier en Emblem

Sint-Gummarus leefde in de tweede helft van de zevende en het begin van de achtste eeuw. De levensbeschrijving van Sint-Gummarus (de vita) vertelt dat hij afkomstig was van Emblem, van adel was, op jonge leeftijd naar het Frankische hof in Metz gebracht werd en er een belangrijke functie kreeg onder supervisie van hofmeier Pepijn van Herstal. Op vraag van de koning zou hij tijdens die periode aan het hof ook getrouwd zijn met Grimmara, volgens de vita een slecht mens. Onderzoek heeft echter uitgewezen dat heel deze context historisch hoogst twijfelachtig te noemen is.

Wat wel zeker is, is dat Gummarus zich in de tweede helft van de zevende eeuw teruggetrokken heeft als kluizenaar in het oudste hart van het huidige Lier: het eilandje Nivesdonck aan de toenmalige samenloop van de Grote en de Kleine Nete. In een nachtelijk visioen had Gummarus immers de opdracht gekregen om zich op dit eilandje te vestigen en er een kapelletje te bouwen ter ere van de heilige Petrus. Door gevolg te geven aan deze opdracht plantte Sint-Gummarus de eerste kiem van de latere stad Lier. Want vrij snel kreeg Sint-Gummarus volgelingen en groeide er een kleine monastieke gemeenschap. In de context van deze prille monastieke gemeenschap worden de wonderen gesitueerd die de heilige Gummarus tijdens zijn leven heeft verricht:

• Het wonder van de boom waarbij Sint-Gummarus een omgehakte boom opnieuw aaneen doet groeien.
• Het wonder van de bron waarbij de heilige Gummarus voor uitgeputte en dorstige landarbeiders in Emblem een bron doet ontspringen.
• Het wonder van het kind waarbij Sint-Gummarus een boreling redt van een adder.
• De genezing van Grimmara waarbij Gummarus zijn kwaadaardige echtgenote redt van levensbedreigende koorts.
• De ontmoeting van de heilige Gummarus met de heilige Rumoldus halverwege Lier en Mechelen, waarbij hun beider staf wortel schiet, blad draagt en beginnen te bloeien.

Lier wordt één van de belangrijke bedevaartplaatsen van het toenmalige West-Europa zodat men genoodzaakt is om de bouw van een grotere kerk aan te vatten in plaats van de te klein geworden en bouwvallige kerk (waarschijnlijk in Romaanse stijl) die toegewijd was aan Sint-Jan de Doper. Men start met de bouw van de toren in 1378 (hoogte momenteel 83m) en bouwt verder in verschillende fases met de bouw van het schip en het koor. Intussen blijft de oude kerk in gebruik. De 'nieuwe' monumentale kerk wordt opgetrokken in Brabantse hooggotiek; zij heeft een lengte van bijna 100 meter, een breedte van 50 meter ter hoogte van de kruisbeuk en 25 meter ter hoogte van het 3-beukige kerkschip. De bouw van de kerk werd beëindigd in 1540. Deze zeer grote kerk biedt onderdak voor de vele pelgrims en krijgt de titel van 'Collegiale kerk' met een kapittel van kanunniken.

Belangrijke gebeurtenissen vonden plaats in deze kerk zoals het huwelijk van Filips de Schone en Johanna van Castilië – de ouders van Keizer Karel V – in 1496. Maar ook de beeldenstorm in 1580 waarbij verschillende beelden en kunstschatten vernield werden en ook de relieken van Sint-Gummarus in de kerk uitgestrooid werden. Een deel ervan werd opnieuw verzameld en in een verzegeld houten (later koperen) schrijn opgeborgen. In 1668 wordt dit kleine schrijn ondergebracht in het ongeveer 820 kg wegende zilveren schrijn dat ook vandaag nog jaarlijks in processie door de straten van Lier gedragen wordt.