Pastorale Eenheid H. Gummarus & Z. Beatrijs Lier

Sinterklaas en de Kerstman of Jesaja en Johannes de Doper

icon-icon-artikel

Gepubliceerd op dinsdag 29 november 2022 - 16:38

De goede Sint is half november in Lier toegekomen en de kerstman maakt ook al stilaan zijn opwachting. Het is de tijd van verrassingen, cadeautjes, sfeervolle muziek en feestjes. Het is dan ook niet zo eenvoudig om de Advent, met zijn rijkdom aan Bijbelse teksten, een plaats te geven te midden de romantiek van versierde kerstbomen en verlichte winkelstraten. Het radicale optreden van Johannes de Doper geeft ons misschien zelfs een gevoel van onbehagen. Want Johannes de Doper, zoals de evangelist Matteüs ons hem voorstelt, heeft niets van een kerstman. De enige gelijkenis tussen beiden is dat je hen allebei vóór Kerstmis ontmoet. Voor de rest verschillen ze zoveel van elkaar dat ze niet alleen een totaal tegengestelde levenswijze suggereren, maar ook aan het komende kerstfeest een andere inhoud en betekenis geven.

Door wie van de twee laten wij ons het meest inspireren? Ik denk dat dit geen overbodige vraag is! Elke evangelist heeft een eigen kijk op de Doper. Matteüs, die schrijft voor joden die christen geworden zijn, tekent hem als een echte profeet. De gestrengheid van zijn levenswijze doet denken aan de profeet Elia. En wat hij zegt, ligt in de lijn van wat Jesaja voorspelde. En er is een duidelijke gelijkenis met Jezus. Hij neemt dezelfde woorden in de mond als hij predikt. Hij raakt eveneens het hart van heel wat mensen die naar hem toekomen om zich te laten dopen. En hij heeft af te rekenen met dezelfde tegenstanders: Farizeeën en Sadduceeën.

Hij pakt hen zwaar aan, die religieuze leiders. Het maakt hem misschien niet zo sympathiek, anderzijds doet het ook goed dat hij zulke radicale taal spreekt, want hij schudt ons wakker en hij waarschuwt ons voor innerlijke blindheid. Wij hebben allerlei mogelijkheden in ons, wij zijn vaardig in allerlei technieken, we hebben het vermogen om lief te hebben. Toch is het belangrijkste niet hoe talentvol we wel zijn, maar eerder op welke manier wij gebruik maken van de gaven die ons geschonken zijn.

Een tijd als de advent – en dan zeker met profetische figuren als Jesaja en Johannes de Doper – roept ons op om onszelf kritisch te bevragen. We leven dikwijls beneden de maat van ons mens-zijn zoals God dit bedoeld heeft. Johannes is zich daar scherp van bewust en daarom zijn herhaalde oproep tot bekering. Alleen inkeer kunnen iemand de ogen openen voor zijn ware ik. Wie niet de intentie heeft om zich te bekeren, loopt het risico verblind te geraken door egoïsme, ambitie of hoogmoed. 'Adderengebroed' noemt de Doper zulke mensen. Later, in hetzelfde evangelie van Matteüs, spreekt Jezus over 'witgekalkte graven'. Tegelijk voelt Johannes de Doper aan dat de komst van de Messias een confrontatie teweeg zal brengen.

De profeet Jesaja spreekt een iets zachtere taal. Hij schetst een uniek beeld van die Messias. Hij zal een nieuwe David zijn, bekleed met Gods Geest, een man vol wijsheid en verstand, vol liefde en heldenmoed. Kleine mensen zal Hij recht verschaffen. Dank zij Hem zal er een paradijselijke vrede tot stand komen, zo onvoorstelbaar dat alles wat bestaat in een volkomen harmonie samenleeft.

Dat prachtig visioen heeft in de persoon van Jezus een menselijk gelaat gekregen, is het een haalbare droom geworden, een hoop die wij koesteren voor onze wereld. Tegelijk betekent het ook een uitdaging. Want in het licht van die droom zien wij scherper onze eigen broosheid, onze eigen kleine kanten, de schraalheid van onze relaties, ten aanzien van medemensen en ten aanzien van God.

Johannes de Doper spreekt een confronterende taal. Zijn oproep tot bekering klinkt als een laatste waarschuwing, want 'de bijl ligt al aan de wortel van de bomen, en elke boom die geen goede vrucht draagt, wordt omgehakt en in het vuur geworpen'. Als 'voorloper' van de Messias, doordrongen van de verwachting naar zijn komst, kan Johannes niet anders dan pleiten voor een grondige en daadwerkelijke ommekeer. Het is alsof hij tot ieder van ons zegt: 'Begin een nieuw leven, want het Rijk der hemelen is nabij'. Later zal Jezus diezelfde woorden herhalen als Hij tot de verbaasde Nikodemus zegt: 'Gij moet opnieuw geboren worden' (Joh. 3, 7).

Kan dat wel? Moeten wij een nieuw leven beginnen? Veel hangt af, denk ik, van de betekenis die je aan het kerstgebeuren geeft. Als het zich beperkt tot een gezellig familiefeest, dan is het zinvolle eerder beperkt tot de onderlinge relaties, wat natuurlijk ook een rijkdom is. Maar als je met Kerstmis de geboorte van Jezus viert en de vreugde om zijn altijd weer opnieuw komen in ons leven, dat laat je zijn menswording uitgroeien tot een appèl, tot een oproep om los te komen van wat duister en doods is. Je verwacht Hem niet alleen, neen, je gaat zelf naar Hem toe met de vraag dat Hij, die Jezus, je zou omvormen tot een nieuwe mens voor jezelf en voor anderen.

Johannes de Doper wandelt door de straten van ons leven. Hij prijst geen geschenken aan, zoals kerstmannen doen, maar hij verwijst met heel zijn persoon naar Gods mooiste gave aan de mens, zijn Zoon, Jezus van Nazareth, die wij met Kerstmis weer mogen verwachten. Wij worden daarom uitgenodigd om ons te bekeren, om mee te doen in die beweging van gerechtigheid waartoe de volwassen Jezus van Nazareth heeft opgeroepen. Maken wij mee de ruimte klaar waarin God mens kan worden in ons leven.

Jan Verheyen, pastoor-deken