Begin deze maand, op 4 oktober, feestdag van Sint-Franciscus, hebben we om 14 uur in heel Lier de klokken geluid. Dit ter herdenking van de ontmoeting van Franciscus van Assisi met de sultan Malek Al-Kamil van Egypte achthonderd jaar geleden. Franciscus ging op pelgrimstocht naar het Heilig Land en in een sterk gebaar van dialoog kwam het in Egypte tot een bijzondere ontmoeting. Twee vreemden ontmoetten elkaar in vrede. De een was en bleef christen, de ander was en bleef moslim.
Begin deze maand hebben wij dus de klokken geluid van onze kerken, op het moment van het vrijdaggebed van de moslims. In verbondenheid hebben we zo samen een teken van vrede willen stellen. Vrede is de kern van vrijwel alle religies, en toch worden ontelbare oorlogen gevoerd in naam van God. Ze zou nochtans iedereen na aan het hart moeten liggen.
Christus is onze vrede
'Genade zij u en vrede van God onze Vader en van de Heer Jezus.' Zo beginnen we meestal de eucharistieviering. En die eindigt met de zending: 'Ga heen in vrede.' In de brief aan de Efeziërs schrijft Paulus: 'Christus Jezus is onze vrede' (Ef. 2, 14). Bij de geboorte van Jezus klonk een lied door engelen gezongen: 'Eer aan God in den hoge en vrede op aarde aan de mensen die Hij liefheeft' (Lc. 2, 14). En bij de geboorte van Johannes de Doper sprak zijn vader Zacharias een profetie uit 'dat er een stralend licht uit de hemel zal opstaan zodat we onze voeten kunnen zetten op de weg van de vrede' (Lc. 1, 79).
Gebed om vrede
Na het bidden van het Onzevader in de eucharistie en vóór het breken van het brood en het ontvangen van de communie bidden we om vrede. We richten ons rechtstreeks tot Christus. We herinneren Hem aan zijn woorden die Hij heeft uitgesproken in het cenakel 'Vrede laat Ik u na. Mijn vrede geef Ik u' (Joh. 14, 27). Deze woorden behoren tot de afscheidswoorden van Jezus. De wens naar vrede past bij een afscheid. Bij Jezus wijzen ze op het geschenk dat Hij aanbiedt, wanneer Hij er niet meer is. Jezus belooft ons de heilige Geest en schenkt zijn vrede. Dat is geen evidentie. En daarom is het goed te beseffen dat we eigenlijk niet waardig zijn Hem te ontvangen, omdat fouten en tekorten op ons drukken. Schroom hoort bij onze houding tegenover Jezus. 'Ik ben een zondig mens', zei Petrus na de wonderbare visvangst (Lc. 5, 8). 'Ik ben niet waard dat U onder mijn dak komt', zei de honderdman (Lc. 7, 6). Als christen zijn we niet alleen. We mogen een beroep doen op het gebed, op het geloof, de hoop en de liefde van de Kerk, opdat Jezus ons zijn vrede zou schenken.
Shalom
Vrede houdt in de Bijbel heel veel in. Shalom! De vrede omvat zowel lichamelijk als geestelijk welzijn. Vrede wijst op de heel-making, op het heil, dat we voor onszelf en voor anderen wensen. Dit kan uiteindelijk alleen God ons geven. Daarom schrijft Johannes in de afscheidsrede van Jezus: 'Niet zoals de wereld die geeft, geef Ik hem u.'
Vrede is een wens en een geschenk. Jezus stuurde tweeënzeventig leerlingen op zending. 'Als jullie een huis binnengaan, zeg dan eerst: 'Vrede zij dit huis!' Als er een vredelievend mens woont zal jullie vrede met hem zijn' (Lc. 10, 6). En we zingen dat ook in vieringen: 'Het eerste woord zal vrede zijn waar jij ook binnengaat. Sjaloom voor jou, sjaloom voor mij. Maak van dit woord een daad!' (Zingt Jubilate 705).
Paasgroet
Wanneer Jezus op Pasen bij zijn leerlingen komt, is zijn eerste woord 'Vrede' (Lc. 24, 35; Joh. 20, 20-26). Hij is bij hen als de verrezen Heer. Zijn vredesgroet vervult de apostelen met vreugde. Waar vrede is, is er vreugde. Jezus verbindt op de paasavond de wens van vrede met de gave van de Geest voor zijn leerlingen (Joh 20, 22). De apostel Paulus ziet de vrede als een gave en een goede vrucht van de Geest. 'De vrucht van de Geest is liefde, vreugde en vrede, geduld, vriendelijkheid en goedheid, ...' (Gal 5,22-23). Deze deugden zullen geen twist en oorlog ontketenen.
Vredestichters
De liefde van Jezus, de aanwezigheid van de Geest, de verbondenheid met de Vader schenken ons rust en vrede. Elke dag bidden we voor vrede en we beseffen tegelijkertijd dat er zoveel onvrede is in eigen omgeving, in eigen land, in de wereld. In zijn Bergrede brengt Jezus een eresaluut aan de vredebrengers. 'Gelukkig de vredestichters, want ze zullen kinderen van God genoemd worden' (Mt. 5, 9).
Vredewens in de eucharistie
Tijdens de eucharistie stellen we een kleine geste van vrede wanneer de priester ons de vrede toewenst en hij of de diaken eraan toevoegt: 'Geef elkaar een teken van vrede'.
Bij de anglicanen en de Oudkatholieken komt dit gebaar vóór de offerande. En daar is wel wat voor te zeggen. Het verwijst daar naar het gebod van de Heer: 'Wanneer je je offergave naar het altaar brengt en je je daar herinnert dat je broeder of zuster je iets verwijt, laat je gave dan bij het altaar achter, ga je eerst met die andere verzoenen en kom daarna je offer brengen' (Mt. 5, 23-24). Ook paus Benedictus XVI heeft met de gedachte gespeeld om de vredewens op die plaats te zetten, meer gepast dan wanneer het gebeurt als de ondertussen geconsacreerde gaven op het altaar staan en er wat 'oneerbiedig' over en weer wordt gelopen.
Ik zie het dan wel eerder als een uiting van verlangen naar vrede onder mekaar dat zijn werkelijkheid mag krijgen als we samen de Heer ontvangen in de communie.
De ouderen onder ons – van voor Vaticanum II – zullen nog wel weten dat die vredewens vroeger niet gebeurde. Toen bij de liturgische vernieuwing dit gebaar in ere werd hersteld, kondigde een priester bij het begin van de vasten aan dat men dit in de parochie vanaf Pasen zou invoeren. Maar in die mis van de eerste vastenzondag gaf een misganger reeds een handdruk aan zijn buur, waarop deze reageerde: 'Het is nog te vroeg, het is maar vanaf Pasen!' Ja, in de viering zitten we niet altijd als vredelievende mensen naast elkaar. En het is nog niet zeker dat we bij het buitengaan de medegelovigen zullen helpen bij moeilijkheden.
Werken aan vrede
Het gebeurde tijdens de middeleeuwen. Een man trok met een boog, maar zonder pijlen, naar de oorlog. Iemand vroeg hem wat hij beginnen zou met een boog zonder pijlen. 'Ik verzamel de pijlen die de vijand naar ons schiet', antwoordde de man. 'En als de vijand niet schiet?' 'Dan is er geen oorlog' (gelezen in de Druivelaar).
Het is beter dat we een open kijk hebben op de anderen, vrij van haat, wrok, overheersing. Dat we samenwerken voor een wereld van vrede. Het boek van de Apocalyps eindigt met het visioen van de hemelse stad Jeruzalem (Openbaring 21-22). Die stad breng alle stammen samen. Ze staat ruim open naar alle windstreken. Het hemelse Jeruzalem, stad van vrede, staat ver af van het Jeruzalem in Israël en het verdeelde land met muren van scheiding. De bron van de harmonie ligt bij God. Zijn luister verlicht de stad. Dit staat ver af van alle plaatsen waar we ons verschansen en mensen uitsluiten. 'We kunnen de hemel niet hemelser maken, maar we kunnen toch proberen de aarde minder hels te maken' (Spreuk op een Oostenrijkse kalender).
Mag onze vredewens in de eucharistie alleszins een welgemeend gebaar zijn. Mag elke eucharistie, die we toch beginnen met een vredewens en eindigen met een oproep om in vrede heen te gaan, ons warm maken om echt werk te maken van de vrede waar we leven en werken. Laten we – in de naam van Jezus – ware vredestichters zijn!
Jan Verheyen, pastoor-deken
