De zaterdagmis in Butsel

Missa Beate Maria Virgin

Reeds meer dan vier eeuwen wordt Onze-Lieve-Vrouw geëerd in de Butselse Sterrebornekapel. De oudste datering 1548 komt uit het cijnsboek van Hendrik Van Wittem, heer van Boutersem, schepengriffie 5652 folio 16+17. (1548 die cappellen van onser liever vrouwen van sternborne.)

Iedere zaterdagmorgen wordt er als er een priester aanwezig is de ‘Missa Beate Maria Virgin’ of ‘mis ter ere van Onze-Lieve-Vrouw’ gevierd in de kapel. Bij afwezigheid van een priester is er een gebedsdienst.

De ‘Missa Beata Maria Virginvieringen’ ontstonden in de dertiende eeuw naar aanleiding van het Mariamirakel van Constantinopel.

Een historisch schets

In 1219 stichtte Lutgardis van Perk, vrouw van Breda en Schoten, een Beata zaterdagviering in de Antwerpse Sint-Michielkerk. Lutgardis van Perk was gehuwd met Godfried II van Breda. In hun huwelijk werden vijf kinderen geboren, Godfried III, Egidius, Hendrik, Sophia, en Beatrix. Beatrix huwde met Arnoud (Arnold) II van Wesemael-Kwabeek.

De heerlijkheid Breda werd in 1287 verdeeld tussen de nakomelingen van de twee dochters uit het huwelijk van Godfried II en Lutgardis van Perk.
De nakomelingen van Sophia, gehuwd met Raso I van Gaveren, kregen ‘Het land van Breda’. De nakomelingen van Beatrix werden heren van Bergen op Zoom.

Langs de adellijke huizen Wesemael x van Voorne, van Valkenburg x van Voorne kwam Bergen op Zoom in 1351 aan Hendrik van Boutersem x Maria van Merksem – Wesemael.
Bergen op Zoom bleef vier generaties lang in bezit van het huis Boutersem-Bergen.
Met Johanna van Boutersem gehuwd met Jan I van Glymes 1419- 1429, stierf het adellijke geslacht Boutersem uit. Bergen op Zoom werd daarna een markizaat van het huis Glymes-Bergen.

Tot zover een kort historisch schets.

De oudste

In 1236 stichtten Willem Nose en zijn echtgenote Lidildis eveneens een Beata zaterdagviering in de Antwerpse Sint-Walburgiskerk. Dit zijn de oudste ons bekende Beata Maria Virginvieringen.

De ‘Messa Beata Maria Virgin’ in de Sterrebornekapel

Wanneer de Beata vieringen in de kapel ontstaan zijn, weten we niet. Mogelijk liggen Jacob van Bronckhorst en de Norbertijnen abt Augustinus Wichmans, de aanbrenger en de verzamelaar – auteur van de Sterrebornelegende zoals ze opgetekend staat in het verzamelwerk ‘Brabantia Mariana tripartita’ (1632), aan de oorsprong van de Butselse Beata zaterdagvieringen. Abt Wichmans stelde het compilatiewerk samen als reactie op de protestante reformatie. Hij werd na het Beleg van ’s Hertogenbosch zoals alle katholieke geestelijken, en als gevolg van het retorsie- plakkaat uit de meierij ’s Hertogenbosch verbannen in 1629. Met het compilatiewerk ‘Brabantia Mariana tripartita’ wou hij vooral de Mariadevotie in de Spaanse Nederlanden een reveil geven, tegen de protestantse visie in.

Heden blijft een kleine geloofsgemeenschap in de Sterrebornekapel iedere zaterdag bijeenkomen om zo die aloude Beata traditie levend te houden.

Het is een mooie tekst om de meimaand- Mariamaand mee af te sluiten.

Fons Nijs