Het vernieuwde Onze Vader

Waarvoor is dat nodig?

Een nieuwe versie van het Onze Vader – waarvoor is dat nodig? Wel, de voornaamste reden is dat men eindelijk eenzelfde tekst wou voor heel het Nederlandse taalgebied, dus voor Vlaanderen en Nederland. Jammer, dat het ook geen zelfde tekst geworden is voor katholieken en protestanten. Hopelijk komt dat er ook ooit van. De nieuwe tekst heeft elementen van beide oude versies: de Nederlandse en de Vlaamse, maar het is meer dan alleen een compromis. Er liggen ook andere accenten in.

Taalkundige aanpassingen

Een aantal veranderingen zijn gewoon taalkundige aanpassingen. “Onze Vader, die in de hemel zijt”. Dat is moderner Nederlands dan “in de hemelen”. We zeggen toch ook niet “de hemelen zijn bewolkt”, of “hij is in de hemelen”, als iemand gestorven is. “Op aarde zoals in de hemel” is beter dan “op aarde als in de hemel”; en “zoals ook wij vergeven aan onze schuldenaren” is beter dan “gelijk ook wij vergeven”.

Inhoudelijk accent

Dat “geheiligd zij uw naam” veranderd is in “uw naam worde geheiligd”, is meer dan louter taalkundig. Het legt ook een ander inhoudelijk accent, dat niet onbelangrijk is. Ook in het Grieks staat hier een passieve werkwoordsvorm, en dat betekent iets. Het werkwoord “zijn” in “geheiligd zij uw naam” wijst op een toestand: het is zo en het blijft zo. Punt. In “worden” zit er een dynamiek, een beweging, het is niet af, het moet altijd weer gedaan worden. En het handelend voorwerp, degene door wie het gebeurt, degene die het doet, wordt niet genoemd. In de Bijbel betekent dat meestal, dat God aan het werk is, maar het wordt ook altijd open gelaten: het kan evengoed de mens zijn – God en mens werken hier samen. Wat betekent dat, dat Gods naam geheiligd wordt? Het betekent dat God gerespecteerd wordt, dat Hij erkend wordt als wie Hij is. In de Bijbel heeft dat niets te maken met vloeken, Gods naam ijdel gebruiken, zoals we zeggen. Het heeft alles te maken met hoe het volk van God zich gedraagt. Als dat volk niet doet wat het moet doen, als ze elkaar onrechtvaardig behandelen en uitbuiten, als ze geen oog hebben voor de armen en eenzamen, als ze andere volkeren verdrukken, dan wordt Gods naam belachelijk gemaakt, niet geheiligd dus. Dan zeggen de andere volkeren: een mooie God is dat, met zo een volk! Gods naam wordt geheiligd, als het volk van God een voorbeeld is voor de anderen. Dan zeggen ze: dat moet een grote God zijn, met zo een volk!

En als jullie het niet doen, zal ik er zelf voor zorgen, zegt God, ik zal zelf mijn naam heiligen. Ik geef jullie een nieuw hart, zodat je het goede doet. Maar ja, als de mensen niet meewerken, dan kan God ook niets doen.

Hiermee hebben we eigenlijk ook de kern van de volgende twee beden: “uw Rijk kome” en “uw wil geschiede op aarde zoals in de hemel”.

De zorg van de mensen

Die eerste drie beden van het Onze Vader gaan over God, ze drukken Gods zorg uit, maar tegelijk worden ze ook een opdracht voor ons, mensen. De laatste vier beden gaan over de zorg van de mensen. Maar we leggen ze in Gods hand. We vragen, dat God ze tot zijn zorg zou maken. Dat we elke dag te eten hebben en het nodige om te leven. We vragen geen overvloed, geen luxe, maar gewoon wat we elke dag nodig hebben, voor onszelf en voor alle mensen. En dat we aanvaard en bemind worden zoals we zijn, mét onze gebreken en fouten. Want zo proberen we toch ook elkaar te aanvaarden en te beminnen: vergiffenis krijgen en vergiffenis schenken. En dat we geen slachtoffer worden van al het kwaad in de wereld.

De grootste verandering

De grootste verandering is “en breng ons niet in beproeving”. Sommigen vinden het jammer dat het woordje “bekoring” weggevallen is, omdat het een mooi woord is. Het verwijst naar het verleidelijke, het “bekoorlijke” van naast de lijntjes te kleuren. Maar het gaat eigenlijk niet daarover. Het gaat echt over “beproeving”, dat wil zeggen over getest worden als gelovigen, op de proef gesteld worden. Voor de keuze staan de weg van Jezus te gaan, of een andere weg in te slaan. Een keuze, waar wij voortdurend voor staan, in duizend kleine dingen en soms eens in iets groots. God moet ons daar niet in brengen, het leven brengt ons erin. In heel de Bijbelse context komt deze bede hierop neer: God, laat die onvermijdelijke dagelijkse beproevingen niet te zwaar zijn! geef ons uw kracht om ze aan te kunnen en er niet onder te bezwijken!

Zélf meewerken

Het Onze Vader is een kort gebed, recht voor de raap, zonder lofprijzingen of opsmuk. En het is een gevaarlijk gebed, want je kunt het niet vrijblijvend bidden. We vragen allerlei levensbelangrijke dingen aan God. Maar meteen hoort daar het engagement bij, om er zelf ook mee voor te zorgen. Aan God zal het niet liggen. Hij is trouw en geeft ons wat we nodig hebben. Het enige wat nog nodig is, is dat we ook zélf meewerken.

Georges Vervust
homilie van 20 november 2016