Bisschop Dickmans wijst als achtergrond bij deze discussies op de toename van pinksterkerken. Zij houden de mensen een theologie van de voorspoed voor die sommigen aantrekkelijk in de oren klinkt. Ze bieden geen hulp aan, maar stellen dat Jezus alles wel zal oplossen. Inzet voor rechtvaardigheid, vrede en zorg voor de schepping is hen vreemd. Ze maken van geloven een privéaangelegenheid. Choennie treedt hem bij: Ze willen godsdienst als opium voor het volk. De armoede en de onrechtvaardigheid worden zo in stand gehouden. Waar de katholieke kerk in Latijns-Amerika na het Tweede Vaticaans Concilie en met de bevrijdingstheologie opkwam voor rechten en rechtvaardigheid, halen de pinksterkerken geloof en leven weer uit elkaar. Daarom is de vorming van leken zo belangrijk, opdat ze zien dat geloof en het socio-economische wel met elkaar te maken hebben. Als de katholieke Kerk niet bij de mensen aanwezig is, maar er slechts af en toe op bezoek komt, dan dreigen de pinksterkerken het van ons over te nemen. Als onze Kerk daar wil overleven, is verandering nodig, herneemt Dickmans. Voor alle duidelijkheid: het gaat niet over de traditionele protestantse kerken met wie goed wordt samengewerkt in de zorg voor ons gemeenschappelijke huis.
Nabijheid
Zoals het werkdocument voor de synode al stelde, moeten we dringend evolueren van een ‘kerk die op bezoek komt’ naar een ‘kerk die aanwezig blijft’. Hoe kan dat? Door nieuwe ambtsdragers in te zetten. Door de vrouwen die nu al de gemeenschappen dragen, een sterkere rol te geven, ook in de hiërarchie van de Kerk. We moeten er wel over waken een dienende Kerk voor de armen te blijven die opkomt voor alle mensen. Daarbij was dat nieuwe catacombenpact voor een arme, profetische, solidaire en Samaritaanse Kerk dat een groep bisschoppen, geestelijken en leken ondertekenden op zondag 20 oktober, een belangrijk signaal. Dezelfde geluiden komen nu terug in het slotdocument, vertelt Dickmans.
Tekort aan missionarissen
Er zijn volgens hem in Brazilië bisdommen met voldoende priesters, maar het ontbreekt aan missionarissen die bereid zijn in het Amazonegebied te werken. Veel priesters willen hun comfortzone niet verlaten. Ze zien een leven zonder luxe niet zitten. Nogmaals: het is niet verantwoord gemeenschappen zonder eucharistie te laten, want dat is de bron en het hoogtepunt van het katholieke leven. Een Kerk zonder eucharistie en de andere sacramenten is toch geen katholieke Kerk? We hebben nu een antwoord op het schrijnende priestertekort nodig. We kunnen niet met lege handen naar huis terugkeren. De ogen zijn nu op de paus gericht.
Onze levensstijl
Naast de pastoraal in de Amazone lag de klemtoon van de synode op de zoektocht naar een integrale ecologie. Vaak waren het emotionele getuigenissen die we te horen kregen over de merkbare klimaatverandering, de politieke onwil om onrecht en verdere vernietiging van de natuur aan te pakken, de gevaren die activisten lopen, het geweld, de agressie, de corruptie en de mensenhandel. Het is duidelijk dat de bedreiging van buitenaf komt, van het economische model dat mens en milieu doodt, beklemtoont Josianne Gauthier, secretaris-generaal van CIDSE, de internationale familie van katholieke organisaties die zich inzetten voor sociale rechtvaardigheid, waaronder Broederlijk Delen. Door wat ik hoorde, ging ik steeds meer stilstaan bij onze westerse levensstijl. Hoe wij leven heeft een impact op het Zuiden. De synode ging over de Amazone, maar heeft globale betekenis. Kardinaal Oswald Gracias, aartsbisschop van Mumbai in India, bevestigt dat. Azië kent ook zijn Amazone. Het klimaatprobleem van de Amazone heeft een universele impact en bij ons wordt de natuur eveneens vernietigd. Wat op de synode klonk, is herkenbaar voor andere continenten. Zo was ik getroffen door de schending van de mensenrechten van de inheemsen. Toen besefte ik echter dat India de dalits heeft, de mensen onderaan de maatschappelijke ladder. We moeten wereldwijd ijveren voor het beschermen van mens en natuur.
De wonden van de kolonisatie
Over Suriname wordt gezegd dat het een weinig ontwikkeld gebied is, maar welke ontwikkeling bedoelen we? In Brazilië zie je dat ontwikkeling vernietiging betekent. We moeten ons ernstig bezinnen over het groeimodel, vindt Choennie. De kolonisatie heeft veel wonden geslagen en je merkt dat die niet zijn geheeld. Tegelijk is er het gevoel dat de koloniale mentaliteit nog altijd overheerst en het Westen en China nog steeds geen respect hebben voor onze bevolking, haar culturen en haar leefwereld. De Kerk heeft zich mee schuldig gemaakt aan de kolonisatie, maar vandaag ervaren de mensen de Kerk als een bondgenoot in hun strijd om grond- en mensenrechten.
Radicaal vernieuwen
Niet verwonderlijk dat bekering de centrale term van deze synode is. De vijf hoofstukken van het slotdocument wijzen respectievelijk op de noodzakelijke integrale, pastorale, culturele, ecologische en synodale bekering. Zonder die bekeringen zijn er geen nieuwe wegen voor de Kerk of de ecologie. Als we herhalen wat we altijd al deden, het alleen een beetje meer doen dan vroeger, dan is het geen vernieuwing. De wereld is er niet beter op geworden. We staan op een kritisch punt. Daarom moeten we ons nu persoonlijk en collectief bekeren. De synode ging in wezen over ons overleven, als mensheid, als planeet, als Kerk, verduidelijkte Michael Czerny, ondersecretaris van het Dicasterie voor de Bevordering van de Integrale Menselijke Ontwikkeling.
Buen vivir
De inheemsen werden lang bestempeld als primitieven, maar eigenlijk hebben zij altijd de natuur beschermd en wisten ze dat het ‘buen vivir’ of het goede leven pas mogelijk is wanneer je in harmonie leeft met de schepping, je medemensen en God. In het Westen wordt goed leven niet opgevat als harmonie, maar als comfort. Ongebreidelde luxe maakt echter niet gelukkig. Voor het Westen en China lijkt de natuur van geen tel, terwijl de Amazonebewoners de natuurlijke rijkdommen, de bomen en het water zien als deel van Moeder Aarde. En je moeder verkoop je niet, stelt Choennie.
Alternatieven
Gauthier knikt instemmend dat de wijsheid van de inheemsen oplossingen kan aanreiken voor de problemen. Het Westen heeft mee schuld aan die problemen door de kolonisatie en de economie. We moeten ons echter niet alleen schuldig voelen, we moeten ook alternatieven zoeken en mogelijk maken. CIDSE verricht al politiek lobbywerk en zal dat blijven doen, maar moet tegelijk dit momentum aangrijpen voor meer actie, stelt de secretaris-generaal van CIDSE.
Verplicht te handelen
Alle problemen die tijdens de synode de revue passeerden, zijn onderwerpen waarmee onze organisaties bezig zijn: ecologie, mijnbouw, grond- en mensenrechten, criminalisering van activisten … Wij kunnen de stemmen uit de Amazone een forum geven en inheemse leiders uitnodigen als getuigen, bijvoorbeeld bij de EU. De Kerk is ook zelf een gezagvolle stem rond al die onderwerpen, onder meer door haar permanente vertegenwoordigers bij de organisaties van de Verenigde Naties. Haar netwerk is globaal, zij luistert naar de schreeuw van de aarde en van de armen en leent hun haar stem. Een synode kan natuurlijk niet alle wereldproblemen oplossen, maar de Kerk kan er wel een kant in kiezen. Ze kan een voorbeeld en een boodschap geven en ze kan ook zichzelf bekeren, zeker inzake het sterker recht doen aan vrouwen en inheemsen.
De Kerk staat aan de kant van de slachtoffers van het economische systeem, aan de kant van hen die te lijden hebben en die geen plaats krijgen aan de tafels waar de beslissingen worden genomen.
Onze organisaties rekenen op de Kerk en omgekeerd laten ze zich door haar inspireren en zoeken we haar boodschap handen en voeten te geven. We willen realiseren wat de Kerk zegt over ecologie, humaniteit en samenleven. Als christenen hebben we geen keuze ons al of niet in te zetten voor rechtvaardigheid, vrede en de zorg voor de schepping, neen, het is onze plicht het leven en de planeet te redden. Dat hoort bij ons geloof.
Geen wonder dat de synode oog had voor de vele diaconale projecten, gaande van het ziekenhuisschip dat Bahlmann inzet om lichaam en ziel te helen, over projecten bij bisschop You om zwangere adolescenten op te vangen, tot nieuwe ecologische acties. Onze caritas staat niet los van onze christelijke inspiratie. Ze geeft de kans van Christus te getuigen in woord en daad, besluit Bahlmann.
