Toen Didier Pollefeyt (KU Leuven) in 1984 aan medestudenten vertelde dat hij over de holocaust zou werken, kreeg hij meer dan eens te horen dat ze nog nooit over die auteur hadden gehoord. Bijna 35 jaar later zet hij in een dikke turf zijn integrale ethiek en theologie na Auschwitz systematisch uiteen voor een internationaal lezerspubliek. Inzet: het gesprek met de holocaust ten volle aangaan en daarin je geloof niet verliezen maar herontdekken.
De ruim 300 bladzijden van Richard Rubenstein’s nog steeds relevante boek De God van de Joden na Auschwitz bezorgden de 18-jarige Didier Pollefeyt zozeer een schok dat het thema hem nooit meer losliet. In Tertio nr. 978 van 7 november 2018 vertelt hij dat hem toen ineens duidelijk was geworden hoe de Holocaust de volledige theologie in vraag stelt. Om tot een consistent gelovig antwoord te komen, vertrok hij vanuit de vraag hoe de Holocaust mogelijk is geweest. Hoe kon de joodse filosoof Emmanuel Levinas (1906-1995) na Auschwitz toch nog verklaren dat het gelaat van de ander werkelijk een ethisch appel op ons doet? Ook vandaag is die vraag brandend actueel.
Is de meest logische verklaring niet dat de nazi’s gewoonweg geen ethiek hadden?
“De veronderstelling dat ze morele monsters waren die er plezier in vonden kwaad te doen, ligt voor de hand. Het inzicht dat dat een groot misverstand is, heeft me in mijn onderzoek het meest verrast. Ook de nazi’s redeneerden in termen van ‘het goede doen’. De Holocaust was geen revolte tegen de ethiek, maar het resultaat van een langzame, collectieve herdefinitie van goed en kwaad, die de Holocaust – althans in hun ogen – een zekere plausibiliteit bezorgde. De genocide op de joden was voor hen zoiets als onvermijdelijke collateral damage in het realiseren van de droom van het duizendjarige rijk.”
“Om die reden kan je niet gewoon moraliserend zeggen: ‘Nooit meer Auschwitz’. Het is veel complexer dan dat. De Holocaust gaat over ons. De les is vooral dat ethiek kwetsbaar is omdat onze definities van goed en kwaad sterk cultureel bepaald en manipuleerbaar zijn. Eens je dat ziet, kan je van binnenuit begrijpen hoe de daders tot hun misdaden gekomen zijn en dat is veel meer verontrustend.”
Lees hier een deel van het interview.
Abonneer of vraag een proefnummer via www.tertio.be
