Voor ethicus en rechtsfilosoof Raf Geenens gaan de huidige coronamaatregelen te ver. Meer nog: we lopen het risico op een gevaarlijke gewenning aan een beleid dat een loopje neemt met onze grondrechten. “Wetenschappelijk positivisme en materialisme vormen de basis van ons beleid”, stelt hij in een gesprek over de morele dimensie van de coronacrisis.
Naarmate de coronacrisis vordert, stellen steeds meer mensen en organisaties kritische vragen bij de manier waarop overheden de pandemie aanpakken. Mensenrechtenorganisatie Amnesty International stelde twee weken geleden nog dat corona wereldwijd heeft geleid tot een aanval op de mensenrechten. Een paar uur nadat de rechtbank van eerste aanleg in Brussel op verzoek van de Liga voor Mensenrechten oordeelde dat ook de Belgische Staat haar huiswerk over Covid-19 opnieuw moet maken, spreekt Tertio rechtsfilosoof Raf Geenens. Volgens de rechter missen de uitgevaardigde coronamaatregelen voldoende rechtsgrond.
Hoe reageert u op dat spraakmakende vonnis? “Die uitspraak is van grote symbolische waarde. Ze legt de vinger op de wonde. Er leek een gewenning te ontstaan aan beleidspraktijken waar we grondwettelijk toch grote vragen bij moeten stellen. Voor alle duidelijkheid: dat vonnis kan niet het einde van de discussie zijn. Uiteraard is het niet de bedoeling dat alle noodzakelijke coronamaatregelen nu opeens verdwijnen. Toch is het een krachtig signaal tegen de indruk die de voorbije maanden was ontstaan, dat de grondwet minder belangrijk zou zijn, wanneer mensenlevens op het spel staan. Iedereen leek het stilaan normaal te vinden dat een Ministerieel Besluit fundamentele vrijheden langdurig inperkt of zelfs afschaft. Die besluitvorming houdt op lange termijn ernstige risico’s in voor onze rechtsstaat.”
Kerken blijven al voor de tweede keer leeg met Pasen. Is het evenwicht tussen publieke gezondheid en fundamentele rechten zoek? “Als men vrijheden inperkt, dienen maatregelen noodzakelijk te zijn voor, en in verhouding te staan tot het gerechtvaardigde doel dat ze dienen. Het is absoluut niet vanzelfsprekend dat de vrijheid van eredienst nagenoeg volledig verdwijnt voor de volksgezondheid. Frappant is dat er tijdens de eerste lockdown al snel uitzonderingen voor tuincentra en doe-het-zelfwinkels kwamen, terwijl erediensten niet konden. Wat zegt dat over het relatieve belang dat de overheid hecht aan de vrijheid van godsdienstbeleving? Het zijn symptomen die verraden dat in onze samenleving het materiële steevast voorrang krijgt op niet-materiële waarden.”
De gevolgen voor de beleving van religie blijven niet uit. “Inderdaad. We leven in een tijd die elke voeling met de zin en betekenis van religie voor gelovigen verloren is. Dat gaat verder en dieper dan louter de politiek van de Wetstraat. Ook in het dagelijkse leven merk je hoe niet-gelovigen steeds minder begrip kunnen opbrengen voor hun gelovige medeburgers. Tolerantie voor een houding die je zelf niet deelt, is een van de grote verworvenheden van de moderniteit, maar ik stel vandaag veeleer het omgekeerde vast: weinig mensen hebben empathie voor een levensvisie of overtuiging die zij niet begrijpen. Zeker wanneer die overtuiging niet wortelt in de wetenschap. De moderne tijd weet gewoon geen blijf met religieuze beweegredenen.”
UITNODIGING Andermaal werken Tertio en Christen Forum Gent samen om u een sterk inhoudelijk programma aan te bieden. Stefan Meersseman, lid van de stuurgroep van Christen Forum, gaat in gesprek met rechtsfilosoof Raf Geenens over en vanuit de vraag: “Hoe weerloos zijn onze waarden in crisistijd?” U kan de beschouwingen over de al dan niet terechte inperkingen van onze grondrechten in het belang van de volksgezondheid online bekijken vanaf maandagavond 26 april via het YouTube-kanaal van Christen Forum Gent. Daar kunt u eveneens vorige online gesprekken herbekijken met filosofe Alicja Gescinska en bisschop Lode Van Hecke, en met ziekenhuisaalmoenier Bert Vanderhaegen en suïcide-expert Gwendolyn Portzky. www.christenforum.be
