“Zodra verschillen tussen seksen, klassen of sociale groepen vervagen, treedt identiteitsverlies op”, waarschuwt emeritus hoogleraar psychiatrie en psychotherapie Frank Koerselman in Tertio van 24 mei. “De hang naar autonomie slaat door, wat zowel gezinsrelaties als gezagsverhoudingen ondergraaft.”
“Identiteit – de som van hetgeen ons kenmerkt – vormt een bij uitstek sociaal fenomeen”, vertelt Koerselman. “Onze eigenheid bepalen we door onszelf met anderen te vergelijken. Een proces dat zowel individueel plaatsgrijpt als in groepen. Niet toevallig leren we binnen een familiale groep – het gezin – onszelf kennen. Daar krijgen we een naam, leren een taal, dagen ons de verschillen tussen volwassenen en kinderen. Zo vormt identiteit zich in concentrische cirkels. Een jongetje verschilt van zijn broer en meer nog van zijn zus. Elk kind blijkt anders dan beide ouders en toch horen zij bij elkaar. Samen verschillen gezinsleden van hun buren, al leven ze in dezelfde buurt, die op zich weer afwijkt van andere stadsdelen. Maar hoe ruimer de kring, des te moeilijker we onderscheidende kenmerken herkennen. Bij elke overgang naar een grotere cirkel bestaat het risico op identiteitsverlies.”
“Door twee tendensen gaat ons identiteitsbesef verder verloren”, vervolgt de Nederlandse psychiater. “Rolpatronen staan onmiskenbaar onder druk. Verschillen – tussen man en vrouw, of rijk versus arm – blijken minder herkenbaar. Waar het verschil verdwijnt, gaat zowel eigenheid als zekerheid verloren. Zoiets genereert angst. En indien de distincties wel overeind blijven, zijn die minder bekend. Vorige generaties hebben geleefd naast ‘vreemdelingen’ uit naburige dorpen. Nu komen die uit Noord-Afrika of Oost-Europa. Zo is zelfs ‘de vreemde’ minder vertrouwd.”
Abonneer of vraag een gratis proefnummer op www.tertio.be
