Het aanbod boeken, workshops, coaching-trajecten en methoden om je leven op de sporen te zetten of te houden, is vandaag zodanig uitgebreid dat het elk taboe daarrond in rook doet opgaan. Iedereen zijn coach, elkeen zijn boek. Wat leert ons die bovenmatige aandacht voor de mens en zijn leven? En welk antwoord biedt religie op die psychologische, existentiële en filosofische queeste?
Sylvie Walraevens
De menselijke worsteling met levensvragen is universeel en van alle tijden, maar de antwoorden worden ingegeven door de heersende tijdgeest. Dat onthult historicus Maarten van den Heuvel in AEX van de ziel. Wie de onophoudelijke stroom levenslessen met enige afstand bekijkt, stelt vast dat zelfhulpboeken niet zozeer onomstotelijke waarheden verkondigen, maar vooral de tijdgeest vangen. Dat maakt hen tot interessante bronnen voor de cultuur- en mentaliteitsgeschiedenis.
Het meest opvallende patroon dat de auteur vaststelde, is dat goede tijden de blik naar buiten doen richten en dat verwarrende tijden waarin het vertrouwen in de toekomst afneemt, de blik naar binnen trekken. “Dat patroon zie ik voortdurend bevestigd. Na WOII heerste er bij ons een zeker optimisme: we zouden samen de samenleving weer opbouwen en het advies was je steentje bij te dragen. De jaren 1970 met de oliecrisis, het klimatologische doemscenario in het rapport van de Club van Rome en de Koude Oorlog vormen een meer sombere context, met introverte adviezen tot gevolg. In de welvarende jaren 1990 staan ondernemerschap en succes weer bovenaan de waardenlijst. Tot in 2008 de bankencrisis losbreekt en mindfullness en dergelijke populair worden. De wereld verandert continu. De mens zoekt vandaag de antwoorden op de vraag naar het goede leven vooral in zelfhulpboeken omdat klassieke bronnen van wijsheid zoals hechte gemeenschappen, ouderen of de kerken wat zijn opgedroogd of terrein verliezen.”
Heeft religie in die zoektocht naar zelfhulp een duurzaam aanbod? De ignatiaanse traditie is eeuwenoud, maar sinds Vaticanum II is er bij de jezuïeten en bij een breder publiek een vernieuwd enthousiasme voor de geestelijke oefeningen, het proces van onderscheiding en de zoektocht naar “het fundament”. Regionaal overste voor de Lage Landen Marc Desmet werkte jarenlang als palliatief arts en integreerde de ignatiaanse rijkdom in de zelfzorg van zijn team, ook al benoemde hij dat niet zo. “Onze christelijke traditie kent een bijzondere vorm van zelfhulp, met name de Ander in jezelf ontdekken en er een relatie mee aangaan”, bevestigt hij. “Voor zelfinkeer moet je natuurlijk geen christen zijn. Kijk naar het succes van mindfulness. Door gewoon te gaan zitten, laat je iets gebeuren. Het verschil zit in het feit dat de godsdiensten van het Woord expliciet verwijzen naar iets dat er ontegensprekelijk is, naar een ervaring van echtheid die wij ‘het fundament’ noemen en die ons inzicht verschaft. Wie die ervaring van echtheid heeft gehad, is geneigd zich te laten leiden. Hij gelooft dat het aangewezen pad, de juiste levensader, in hem is gelegd. Daaraan gehoor geven is zelfzorg.”
Lees het volledige dossier over zelfhulp in Tertio van deze week.
