Maakt een christelijk pedagogisch project een school sterker? Draagt het iets essentieels bij tot de schoolwereld van leerlingen en leerkrachten? Die vraag kan in tijden van verregaande secularisatie in en buiten het onderwijs niet lichtzinnig met een evident “ja” worden beantwoord. Drie congregaties die met een eigen charisma actief zijn in het onderwijs geven bij het begin van het nieuwe schooljaar tekst en uitleg bij hun christelijke opvoedingsproject.
Jezuïetencolleges hebben de reputatie “kwaliteitsvol en vormend” te zijn. Critici gewagen van “elitair en kennisgericht”. Volgens Peter Knapen, afgevaardigd bestuurder van de koepel van Vlaamse jezuïetencolleges, betekent “goed onderwijs” voor hen: meisjes en jongens vormen tot bekwame, bewuste en bewogen mensen. Knapen gebruikt daarvoor graag een beeld. “Met kennisoverdracht, gesprekken en ons levensbeschouwelijke aanbod laten we een vloed los op de leerlingen. Daarop volgt een fase van eb, waarbij de leerkracht of opvoeder zich terugtrekt. De leerlingen worden uitgenodigd aan de hand van de verworven stof en competenties na te denken en zo inzicht te verwerven in de wereld en in zichzelf. Dat inzicht – met hart en verstand – stelt hen vervolgens in staat vrije keuzes te maken en verantwoordelijkheid op te nemen. Dat is geen abstracte, intellectuele oefening. Het vraagt meer inlevingsvermogen dan IQ. Van wie intellectueel sterk staat, verwachten we gewoon dat hij of zij de oefening ook intellectueel doet.”
Bij de Zusters der Christelijke Scholen van Vorselaar (OZCS) worden alle medewerkers – van schoonmakers tot directeurs – uitgenodigd mee te schrijven aan een gezamenlijk, laagdrempelig identiteitsverhaal. “We proberen onze grondstroom helder te hertalen om dat eigentijdse project vervolgens te vertalen naar de praktijk”, vertellen bestuurders Greet Vermeire en Alain Laridon. Oorspronkelijk boden de zusters, volgelingen van stichter Lodewijk Vincent Donche, gratis leerwerkscholen aan voor arme boerendochters en later ook jongens. Ze leerden arme meisjes hoe ze eerlijk in hun levensonderhoud konden voorzien, maar boden ook warmte en nabijheid. “Een opdracht die onze medewerkers nog altijd ter harte nemen. De begeleiding is niet zuiver gericht op het intellectuele; een totale persoonsvorming staat voorop. Daarom hebben we gepaste aandacht voor communio, zorg voor zwakkeren én geloofsopvoeding. Heiligheid begint waar mensen open, vragend in het leven staan en – even essentieel – zichzelf in vraag durven te stellen.”
De salesiaanse pedagogie vertrekt van Don Bosco als gids en tochtgenoot. Pedagogisch begeleider Paul Van Haute licht hun vernieuwde opvoedingsconcept toe: “De kernideeën van Don Bosco’s pedagogie laten zich in vier opvoedingsdoelen samenbrengen: opvoeden tot vrijheid en zelfstandigheid, tot verantwoordelijkheid, tot verbondenheid en tot zingeving en geloof. Ook benadrukken we het belang van de opvoedingsgemeenschap. Een Afrikaans gezegde luidt dat we een heel dorp nodig hebben om iemand op te voeden. Daarnaast legt het concept de nadruk op kwaliteit van aanwezigheid of ‘assistentie’. Leerkrachten moeten echt nabij zijn, maar tegelijk met voldoende afstand. Ze zijn te vinden op de speelplaats of bij buitenschoolse activiteiten, daar waar de interactie gebeurt. En dat bevordert het leerproces en het klasmanagement. Een leerkracht legt hartelijkheid en redelijkheid aan de dag. Hij of zij begeleidt en laat los in een relatie die wederkerig en asymmetrisch is: leerkrachten en leerlingen zijn niet gelijk, maar wel gelijkwaardig.”
Lees de volledige bijdragen in Tertio van deze week.
