Eenzaamheid wordt vaak als psychische aandoening gezien. Tertio nr. 1.109 van 12/05/’21 kijkt evenwel naar maatschappelijke oorzaken, zoals de neoliberale economie, stedelijke architectuur die uitsluiting stimuleert en de alomtegenwoordigheid van smartphones. Het risico op eenzaamheid is daarnaast maatschappelijk ongelijk verdeeld, met jongeren als extra kwetsbare groep in coronatijden. En laten die gevoelens ons ook niets waardevols zien over wat het betekent mens te zijn?
Eenzaamheid is op 10 jaar tijd in Vlaanderen enorm toegenomen, toont een onderzoek van Bond zonder Naam van februari dit jaar. “In 2010 zegt nog 43 procent geen eenzaamheidsgevoelens te ervaren, terwijl dat nu nog maar 4 procent is”, licht beleidsverantwoordelijke Ine De Rycke toe. Ook ernstige eenzaamheid is sterk toegenomen van 2,5 procent in 2010 naar 21,3 procent vandaag. “Die toename heeft niet alleen met corona te maken, maar ook met andere maatschappelijke evoluties die nu uitvergroot zijn. Door corona vallen daarnaast de informele gesprekken, de kennissenkring en de structuren waarmee je je sociaal netwerk in stand houdt weg.” In coronatijden geldt hoe jonger, hoe meer emotioneel eenzaam. Daarnaast hebben mensen met een laag inkomen en gezondheidsproblemen opvallend meer te kampen met eenzaamheid. “Sociaal leven kost vaak geld”, verklaart De Rycke.
Talent
Eenzaamheid wordt vaak eenzijdig benaderd als te bestrijden probleem. “Versterken we de eenzaamheid niet juist als we het vooral hebben over ‘ertegen strijden?’”, vraagt pastor Marinus van den Berg zich af. In zijn boek Ode aan de eenzaamheid laat hij de mogelijkheden en positieve kanten van eenzaamheid zien. “Dit boek pendelt heen en weer tussen gewenste en ongewenste eenzaamheid”, opent hij. Dat wil niet zeggen dat hij eenzaamheid toejuicht, maar hij laat zich ook niet gaan in het betreuren ervan. Een zekere eenzaamheid is volgens hem heilzaam om in het reine te komen met jezelf. Ook Marianne Slob laat met haar boek De lege hemel. Over eenzaamheid een filosofische stem klinken over het thema. Eenzaamheid louter afdoen als mentale gezondheidsverhaal gaat volgens haar voorbij aan wat het ons vertelt over onze menselijke conditie. “In mijn ogen delen wij allemaal een talent voor eenzaamheid”, schrijft de Nederlandse filosoof.
Miskenning
Voor 40 dollar per uur kan je in Manhattan bij Rent-a-Friend een vriend of vriendin huren. In Japan is het aantal 65-plussers dat misdaden pleegt verviervoudigd in de laatste 20 jaar. De oorzaak? De ouderen verkiezen een leven in de gevangenis boven sociaal isolement. In Zuid-Korea is er dan weer de trend mukbang waarbij je terwijl je alleen eet een onbekende op je computerscherm ziet eten. De populairste mukbang-sterren hebben meer dan 2 miljoen volgers. Al voor de coronapandemie uitbrak, piekte wereldwijd de eenzaamheidsepidemie. Econoom Noreena Hertz beschouwt eenzaamheid niet alleen als “een gebrek aan liefde, gezelschap of intimiteit”, maar beklemtoont steevast de sociale en politieke aspecten. “Het gaat er namelijk ook om dat we ons niet ondersteund en niet gewaardeerd voelen door onze medeburgers, onze werkgevers, onze gemeenschap en onze overheid.” Eenzaamheid is niet louter uitsluiting van een directe sociale cirkel, maar een miskenning vanuit politiek of economisch oogpunt volgens haar.
Verder lezen? Vraag een gratis proefnummer aan of neem een abonnement.
