De coronapandemie doorkruiste ook de feestplannen voor het 20-jarige bestaan van Tertio. Zo was het voorzien dat de kardinalen Jozef De Kesel en Anders Arborelius, bisschop van Stockholm, met elkaar in gesprek zouden gaan over geloven in het derde millennium. Beiden hielden eraan dat de ontmoeting later wel zou plaatsvinden. Ze kwamen uit op 5 oktober. In aanloop naar die avond leest u in Tertio nr. 1.128 van 22 september 2021 alvast een interview met beide kerkleiders.
Het gesprek met kardinaal Jozef De Kesel staat eerst stil bij de coronapandemie, zijn persoonlijk ziekteproces en de natuurrampen van deze zomer. Onvermijdelijk roepen die drie confrontaties met onze broosheid de vaag op waarom God dat lijden toelaat. “Ik weet niet of dat een gepaste vraag is. Alsof God toelaat dat de ene lijdt en de ander gespaard blijft volgens criteria die ons ontsnappen”, reageert De Kesel. “We moeten voorzichtig zijn als we over God spreken. God is een mysterie, geen probleem. Problemen lossen we op, een mysterie niet, dat blijft. De liefde is ook zo’n mysterie: ouders willen alles doen voor hun kinderen, partners gaan voor elkaar door het vuur. Rationeel vatten we soms niet hoe sommigen hun leven voor de ander opofferen. Ook God gaat ons verstand te boven en we weten meer niet dan wel over Hem. De negatieve theologie wijst erop dat we alles wat we over God zeggen, bijna onmiddellijk weer moeten ontkennen. Hij is de gans andere. Uit de Bijbelse traditie is er één iets wat we wel over Hem weten: dat Hij niet onverschillig is. De andere goden zijn op zichzelf gericht, maar de Bijbelse God is op mensen bedacht. Als er al een antwoord op het lijden is, dan is het dat Hij niet onverschillig is, maar ons nabij wil zijn en de verdediger is van de lijdenden en de verdrukten. Hij hoort hun jammerklachten, kent hun lijden (zie Exodus 3, 7-12). In het christendom komt daar de incarnatie bovenop: God deelt in Christus ons broze bestaan. Tijdens mijn ziekte ben ik meer gehecht geraakt aan het psalmgebed. Ook in die teksten duikt het besef op dat we in Gods handen zijn. Ik ben niet niemand, ik ben gekend door Hem. God is niet afwezig in het lijden en daarnaast duikt in de Bijbel altijd het appel tot solidariteit op. Zoals God ons nabij is, dienen ook wij anderen nabij te zijn. We zijn elkaars hoeders.”
Het interview gaat verder over de positie van religie in onze seculiere cultuur. “Er is een verschil tussen secularisatie en secularisme. In mijn essay Geloof & godsdienst in een seculiere samenleving doe ik een oproep aan iedereen om de seculiere cultuur te aanvaarden”, stelt de kardinaal. “We leven niet in een cultuur waar één religie het voor het zeggen heeft. Dat is het geval in een religieuze cultuur. Alle Afghanen zijn moslim, stellen de taliban, en het is ondenkbaar dat er anderen zouden zijn. Een seculiere cultuur daarentegen creëert het kader om in diversiteit met elkaar te leven. De pluraliteit garandeert dat er niet één levensbeschouwing wordt opgelegd. Secularisme doet dat wel door eveneens één visie op te dringen, namelijk dat godsdienst er niet meer toe doet, irrelevant is. Het is niet de taak van een seculiere cultuur om die mening op te leggen. Ze moet juist de pluraliteit garanderen.”
“Het is een persoonlijke keuze al dan niet te geloven. Juist in een seculiere cultuur hebben we die vrijheid. Maar dat het om een eigen keuze gaat, betekent niet dat we als christenen onverschillig staan tegenover de maatschappij. Zoals ik daarnet aangaf over ons godsbeeld, is het juist eigen aan de joods-christelijke traditie om niet op onszelf, maar op anderen bedacht te zijn, om wakker te liggen van de ongelijkheid en de armoede, om ons zorgen te maken over het milieu enzovoort. De kerk kan niet zeggen dat ze alleen met religieuze problemen bezig is. De Duitse theoloog en pastor Dietrich Bonhoeffer (1906-1945, nvdr) verzette zich terecht tegen een religieus christendom dat alleen met zichzelf en binnenkerkelijke zaken bezig is en dan inderdaad maatschappelijk irrelevant is.”
“Paus Franciscus is het toonbeeld van het omgekeerde: hij bewijst dat de kerk een boodschap heeft over de grote uitdagingen van onze tijd. De scheiding tussen kerk en staat betekent niet dat er een scheiding is tussen kerk en samenleving. De kerk behoort tot de civiele maatschappij en het middenveld. Een seculiere cultuur zegt dat we vrij zijn, maar ze schrijft niet voor wat we met die vrijheid moeten doen. Hoe vullen we onze vrijheid in? Wat maakt het leven zinvol? Waartoe engageren we ons? Op die existentiële vragen geeft de seculiere cultuur geen antwoord. Ze kaatst de bal terug: doe wat je wilt. Godsdiensten hebben geen exclusieve en geen pasklare antwoorden op die vragen, maar ze hebben wel de ambitie mensen te helpen in hun zoektocht naar antwoorden. Alleen al daarom verdienen godsdiensten een plaats in de samenleving. De seculiere cultuur laat mensen op hun honger inzake levensvervulling, tenzij je het zoekt in consumentisme misschien. Neen, het is geen gezonde houding om geloof te privatiseren en te beweren dat het maatschappelijk irrelevant is.”
UITNODIGING
Twee kardinalen in gesprek vindt plaats op dinsdag 5 oktober om 19.30 uur in het aartsbisschoppelijk paleis aan de Wollemarkt 15 in Mechelen. Deelname is gratis, maar u aanmelden is wegens de coronamaatregelen verplicht tegen uiterlijk 27 september via secretariaat@tertio.be
Nog geen abonnee? Vraag een proefnummer aan via tertio.be
