“Sterren geven door hun trillingen geheimen prijs over wat er zich in hun binnenste afspeelt. Dat gezang maakt ons wijzer over hun ‘compositie’”, vertelt hoofddocent astrofysica Katrien Kolenberg in Tertio van 23/5/2018. Over de ontzag- en duizelingwekkende kosmos getuigt zij tijdens het evenement Rekenen met God in Leuven.
“Ik vergelijk het kernprincipe van mijn specialisme, de asteroseismologie, graag met de werking van muziekinstrumenten. Elk instrument heeft een klankkleur of timbre dat samenhangt met zijn opbouw. Vorm, grootte, houtsoort, de snaren en zelfs het vakmanschap van een instrumentenbouwer: al die factoren beïnvloeden het uiteindelijke geluid. Een Stradivarius klinkt daardoor anders dan doorsnee violen”, geeft de wetenschapster aan. “Zo ook hangen de klanken die in sterren resoneren af van hun samenstelling, dimensies en temperatuurs- of dichtheidsverloop. Dergelijke eigenschappen zijn op andere wijzen veel moeilijker te achterhalen, omdat we onmogelijk in die enorme gasbollen kunnen kijken. Alleen het licht van hun buitenste lagen is zichtbaar – wat eveneens geldt voor onze zon. Trillingen laten ons dan toe alsnog iets over de opbouw van die hemellichamen te weten, zoals het timbre van een instrument voor een muziekliefhebber herkenbaar is met de ogen dicht.”
“In meer poëtische termen: met hun gezang geven sterren prijs wat er zich in hun binnenste afspeelt, net zoals een zanger door een lied zijn zielenroerselen kan uiten. Wel kost het onderzoekers de nodige moeite om die geheimen te ontfutselen. Hoe lang het duurt vooraleer een ster één trilling ondergaat, hangt opnieuw af van haar samenstelling. Bij sommige kleine soorten gebeurt dat in een paar minuten, terwijl het voor grotere exemplaren enkele uren tot zelfs jaren duurt. Het is voor researchers dus zaak tijdens langdurige observaties veel geduld te oefenen. Gelukkig beschikken we over meetinstrumenten aan telescopen die heel precies registreren hoeveel licht sterren uitzenden per tijdseenheid. De kijkers die we daarvoor gebruiken, bevinden zich onder meer op aarde. In België benutten mijn studenten bijvoorbeeld de infrastructuur van Volkssterrenwacht Urania. Zelf zoeken mijn collega’s en ikzelf het verder, in de ruimte. Sinds negen jaar maken we intensief gebruik van de Kepler-ruimtetelescoop die vooralsnog de meest precieze data over lichtintensiteit van sterren oplevert.”
Haar enthousiasme en een ontegensprekelijke gave voor vulgarisering maken de Leuvense duidelijk tot een geknipte kandidaat voor outreach events en daarbij schuwt ze zelden de grote thema’s. “Tijdens Rekenen met God probeer ik daarover met andere academici en het publiek van gedachten te wisselen. Zo’n ‘mijmermoment’ vormt een ideale gelegenheid om samen stil te staan bij de ontroerende schoonheid van ons universum. Dat is voor mij geen eenrichtingsverkeer, want het boeit me enorm hoe mijn ‘aardse lotgenoten’ daarmee omgaan.”
Het event Rekenen met God vindt op donderdag 24 mei plaats vanaf 20 uur in kunstencentrum STUK, Naamsestraat 96 Leuven. www.deburen.eu