Lusten katholieken de logebroeders rauw en legt elke vrijmetselaar met plezier een pastoor tussen zijn boterham? Dat ze elkaars beste vrienden niet zijn, is een understatement. Complottheorieën en pageturners als De Da Vinci Code dikten de mythevorming aan. Maar de relatie tussen vrijmetselarij en kerk is historisch en internationaal een stuk veelkleuriger dan dat steriele vijandbeeld doet vermoeden.
Dat beeld van onverzoenlijkheid typeert vooral de Belgische, Franse, Zuid-Europese en Latijns-Amerikaanse loge, terwijl in landen als Nederland, Zweden, Engeland en de VS verstandhouding of zelfs openlijke vermenging de norm zijn. Neen, de vrijmetselarij was niet altijd antikerkelijk en de kerk niet antiloge. Getuige de vele kerkelijke prelaten op de ledenlijsten van de vroege logetempels. Internationaal geven de verschillende strekkingen of obediënties onderdak aan zowel gelovigen als vrijzinnigen.
Andries Van den Abeele wijdde ettelijke jaren studie aan de vrijmetselarij. Hoewel hij nooit logelid werd, genoot de katholiek het vertrouwen van heel wat vrijmetselaars. Luc Van der Kelen was jarenlang hoofdredacteur en politiek commentator van Het Laatste Nieuws. Over zijn lidmaatschap van de Grootloge is hij altijd open geweest omdat lezers het recht hebben te weten met wie ze te doen hebben. Johan Temmerman is decaan van de Faculteit voor Protestantse Theologie en Religiestudies in Brussel. En ook vrijmetselaar. Daarover spreekt hij vrank en vrij. Er is zelfs geen sprake van een spreidstand. De drie heren delen in een Tertio-dossier over kerk en vrijmetselarij hun kennis en ervaring.
Van der Kelen wijst op de diepe spirituele ervaringen die hij in de loge beleeft dankzij de rituelen. Daarop biedt de vrijmetselarij hem meer antwoord dan de kerk. Maar aan de onverenigbaarheid van christendom en loge heeft hij geen boodschap. “Net als de rechtgeaarde christen is ook de vrijmetselaar een Gutmensch”, zegt hij.
Hoewel hij de vrijmetselarij genegen is, noemt Van den Abeele de vaststelling van onverenigbaarheid van kerk en loge terecht: “Het is intellectueel onmogelijk tegelijk lid van de katholieke kerk te zijn en van een andere zich als religie voordoende organisatie. Het ‘geheim’, zo kenmerkend voor de loge, druist met zijn exclusieve toegang door ingewijden regelrecht in tegen de universele boodschap van het christendom. Ook het deïstische godsbeeld en de ontkenning van openbaring zijn niet aanvaardbaar”.
Johan Temmerman wijst erop dat de bevrijde wetenschapsbeoefening van de 18de eeuw geen radicale afrekening met het Godsgeloof was. Met het concept “deïsme” trachtten wetenschappers het Godsbegrip vast te houden. Voor de deïsten schiep God de natuurwetten, maar intervenieert Hij sinds de schepping niet meer in het verloop van die wetten. Van hun mateloze bewondering voor de genialiteit van de natuur was het maar een kleine stap om te gewagen van een uitgekiend grondplan, en dus van een Architect of Opperbouwmeester.
Lees het volledige dossier over kerk en vrijmetselarij in Tertio van deze week.
Abonneer of vraag een gratis proefnummer op www.tertio.be
U kan ook gebruikmaken van de voordelige 12x12-formule: stort 12 euro en ontvang 12 weken Tertio. Klik hier voor meer info.
