De coronacrisis zette het psychisch welzijn van ouderen onder zware druk. Met de campagne “Kopzorgen verdienen zorg” zet de Vlaamse Ouderenraad het thema in de kijker tijdens de Ouderenweek die loopt van 15 tot 21 november. Tertio nr. 1.135 van 10/11/’21 ging te rade bij psycholoog Jessie Dezutter en moraaltheoloog Frits de Lange die beiden wegen aanwijzen voor een betekenisvolle oude dag.
Beelden van woonzorgcentra in quarantaine en verhalen van alleenwonende senioren die vereenzaamden, brachten psychisch onwelbevinden van ouderen meer dan ooit voor het voetlicht. “Nieuw is de problematiek niet. Alleen heeft de pandemie er de vinger op gelegd, bestaande wonden vergroot en nieuwe wonden geslagen”, duidt Jessie Dezutter, hoofddocent aan de faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen van de KU Leuven. Depressieve symptomen blijken op hoge leeftijd meer aanwezig te zijn. “Maar de scheidingslijn tussen depressie en existentieel lijden – wanhoop, eenzaamheid – is niet helder. Er is een verband tussen de twee, maar ze vallen niet samen”, legt Dezutter uit. “We stellen vast dat veel ouderen betekenis halen uit reeds vervulde doelen. Ze zijn bijvoorbeeld leerkracht geweest en zijn blij dat ze hun leerlingen iets hebben kunnen meegeven of ze hebben er als moeder mee voor gezorgd dat hun kinderen goed terechtgekomen zijn in het leven. Wat ze vroeger gerealiseerd hebben, zindert na en geeft hun nu het gevoel waardevol te zijn. Het is daarom belangrijk ouderen daarin te bevestigen en echt naar hen te luisteren wanneer ze spreken over wat ze in hun leven gerealiseerd hebben, ook al hebben jongere generaties misschien meer de houding van ‘wat voorbij is, is voorbij’.”
“Iedereen wil oud worden, maar bijna niemand wil het zijn.” Met die bekende boutade opent Frits de Lange zijn boek Eindelijk volwassen. De wijsheid van de tweede levenshelft. Daarin ontvouwt de hoogleraar ethiek (Protestantse Theologische Universiteit Groningen) een weldoordachte invulling van het archetype van de wijze oudere als een aanlokkelijk perspectief voor de oude dag. In het maatschappelijke beeld van ouder worden domineren twee discoursen, “het ene onmogelijk, het andere onwerkelijk”: enerzijds het optimistische ideaal van de eeuwige jeugd, dat leeftijd herleidt tot een verwaarloosbare bijkomstigheid, anderzijds het benauwende verhaal van gegarandeerde ellende, aftakeling en verlies. De Lange wijst erop dat beide rusten op dezelfde basisovertuiging: goed oud worden is niet oud worden. Daarom pleit hij voor een “gerontologische paradigmawisseling”. In mensentaal: de ouderdom waarderen als een levensfase met een intrinsieke, specifieke betekenis en ophouden met mensen op leeftijd te beschouwen als “doorgeschoten volwassenen”, net zoals kinderen eindelijk echt kinderen mogen zijn in plaats van de “mini-volwassenen” waar ze lang voor werden aangezien. Wat is dan die specifieke betekenis van de laatste levensfase? Voor de Lange ligt die hierin dat de ouderdom een uitgelezen kans biedt tot groei en ontwikkeling: je kan een wijs mens (proberen) worden “en daar word je een beter en meer mens van”.
Lees hier het integrale artikel over het boek van Frits de Lange: https://shrtm.nu/jxV9
Abonneer of vraag een proefnummer via www.tertio.be
