Stelt u zich voor dat u naar de mis gaat en dat de priester een kazuifel en stola draagt die gemaakt zijn van gerecycleerde damesjurken. Wat anno 2022 onvoorstelbaar is, was ooit gangbare praktijk: zeer rijke dames schonken hun zijden jurken aan de kerk om er paramenten van te laten maken. René Lugtigheid (UvA) vertelt in Tertio nr. 1148 van 9/2/’22 over haar doctoraatsonderzoek naar dat curieuze fenomeen in het 18de-eeuwse Nederland.
“De insteek van mijn onderzoek was de vaststelling dat kerkelijk textiel, dat nochtans geen modeartikel is, toch aan veranderingen onderhevig is. Wat zet die veranderingen in gang?”, licht René Lugtigheid toe. “Het meest verrassende was dat het uitzicht van kerkelijk textiel niet door kerkelijke voorschriften werd bepaald, maar door een kleine groep zeer rijke vrouwen die zich zijden japonnen konden veroorloven en die hun mooie jurken aan de kerk schonken. Die schenking deden ze met een doel: ze wilden herinnerd worden. Het was een manier om zich uitdrukkelijk te profileren in een tijd waar hun sociale positie daar weinig mogelijkheden toe gaf.”
Evident hergebruik
Kledij schenken aan de kerk is een oud gebruik dat teruggaat tot in de middeleeuwen, waar de adel zijn relaties met giften bezegelde. Edelmannen schonken bijvoorbeeld de kleding van hun overleden vrouw aan de kerk. “In het 18de-eeuwse Nederland blijken het vooral rijke vrouwen zonder partner of zonder kinderen te zijn geweest die zo’n gift deden, bij leven of via een legaat”, legt de kunsthistorica uit. Die zijden kledij was bijzonder kostbaar, alleen al omdat er 8 à 13 meter stof in verwerkt zat. Met het gekozen garnituur – kanten, ruches, linten, borduursels – steeg de prijs navenant, soms zelfs tot het jaarloon van een handwerker.
“Profane luxestoffen werden vanwege hun materiële kwaliteiten als een passende aankleding van de mis gezien. Ze symboliseerden deftigheid, fatsoen en status”, vervolgt de docent. Dat er voor priestergewaden gebruik werd gemaakt van stoffen die dicht op het lichaam van een vrouw waren gedragen, was voor de kerk geen bezwaar. “De transitie ‘van aardse stof tot hemels lof’ gebeurde door de wijding van de paramenten vóór hun eerste gebruik en door ze alleen in een rituele context te gebruiken.”
Lees hier het integrale interview: https://shrtm.nu/Z8j4
Abonneer of vraag een proefnummer via www.tertio.be
