B-cyclus achtentwintigste zondag door het jaar

COMMENTAAR BIJ DE LEZINGEN

Jean Bastiaens

De Tora en Jezus in je hart sluiten

In onze tijd moeten de dingen voortdurend 'nieuw' zijn: een nieuw model van mijn auto, een nieuwe versie van mijn computer of gsm, een nieuwe look van een product of van mezelf, een nieuwe formule van dit en een verbeterde formule van dat. En telkens wordt ons voorgehouden – we hebben het amper in de gaten – dat we pas echt helemaal gelukkig zullen zijn als we dat nieuwe product in huis weten te halen. En telkens weer lopen we in de val.

Kopen, kopen, kopen – het wordt op den duur een verslaving. Het geeft een kick als je weer iets nieuws hebt gekocht, maar het genot ervan duurt meestal niet lang. De dingen zijn namelijk zo snel al weer verouderd. We gaan onszelf toch niet belachelijk maken door niet mee te zijn met de tijd? En hup, we zijn weer verkocht.

De teksten van deze zondag laten een ander geluid horen: er is iets dat ons wezenlijk en diepgaand gelukkig kan maken en dat toch niet te koop is. Straffer zelfs: in het licht van dit ene zaligmakende, verliest rijkdom haar glans en schittering. Dat wil niet zeggen dat rijkdom van geen waarde meer is, zoals blijkt uit het slot van de eerste lezing. Maar er is een andere volgorde van belangrijkheid gekomen.

Wat is dan dat ene, dat in staat is om ons leven vervulling te schenken zonder dat het 'gekocht' kan worden? In de eerste lezing is het de Wijsheid. Nu is 'wijsheid' geen woord dat vandaag nog frequent gebruikt wordt. We leven in een 'kenniseconomie', dat wel. En intelligentie en verstand worden bij ons hoog aangeslagen. Wijsheid is echter van een andere orde: de zetel van de wijsheid is immers vanouds het menselijk hart. En in de Bijbelse literatuur is het hart de plaats waar verstand, intuïtie, het inzicht en de wil samenkomen. Wie met het hart kent, kent volkomen. Wie GOD zoekt, met de vaste wil om Hem te leren kennen en Hem lief te hebben, zal Hem ook vinden. Met het verstand alleen is het onmogelijk om GOD te vinden en lief te hebben. Toch zijn er veel mensen die alleen het verstand en het redelijke denken aanvaarden als enige weg om tot Godskennis te komen. Zij haken dan ook meestal af: wie nadenkt kan onmogelijk in GOD geloven, zeggen ze.

Wie de Wijsheid zoekt waarover de eerste lezing spreekt, zal tot een meer omvattende manier van kennen komen: het verstand wordt aangevuld door andere dimensies van kennen. Wie zo leert denken, aanvaardt dat de mens inderdaad geen volstrekt autonoom subject is. Uit zichzelf kan de mens de wereld rondom hem niet doorgronden. Hij is aangewezen op een Woord.

Dat Woord is een spreken van GOD, die in onze wereld binnenbreekt als een dief in de nacht. Het is een bevrijdend woord, omdat het ons losmaakt uit onze eigen benauwde gedachtewereld. Het Woord opent perspectieven, geeft ademruimte. In de tweede lezing wordt het op een prachtige manier gezegd: het Woord, dat van buiten komt, raakt de mens en dringt diep door, het gaat 'door merg en been'. Het Woord legt onze bedoelingen en gedachten bloot. Het confronteert, het verheldert, het bevrijdt.

In de evangelielezing krijgt dat Woord de heel concrete gedaante van de 'geboden': Pleeg geen moord, pleeg geen echtbreuk, niet stelen enz. Het zijn woorden die grenzen stellen aan onze driften en verlangens, aan onze ingeboren neiging om onszelf – het eigen ik – op de voorgrond te plaatsen. Maar het zijn ook woorden die bevrijden, omdat ze ons bewust maken van onze drijfveren en onze heimelijke bedoelingen blootleggen.

Er is een Jood die GOD zoekt en die in Jezus een leraar ziet: bij Hem verwacht hij Wijsheid te vinden. En dus vraagt hij Jezus wat hij moet doen – let op het woord 'doen' – om het eeuwig leven te verwerven. Jezus verwijst hem naar de Tora: daar staat alles geschreven, daar vindt de mens een veilige weg om gelukkig te worden. Maar de man in kwestie heeft een dieper verlangen, voorbij de geboden. Wanneer Jezus dit bij hem opmerkt, is hij ontroerd. Hij kijkt de man liefdevol aan. Het is alsof Hij iets in hem herkent en erkent. En Hij nodigt hem uit een nieuwe stap te zetten: ga verkopen wat je bezit, deel het uit aan de armen en kom dan terug om mij te volgen. Bam! Ook dit Woord is een blikseminslag. De man is ontzet, en ook de leerlingen zullen later ontzet reageren. Wie is in staat om deze stap te zetten? En het antwoord is even eenvoudig als verhelderend: wie niet alleen de Tora, maar ook Jezus in zijn hart sluit.

Printvriendelijke versie van de lezingen en het commentaar