A-cyclus derde zondag door het jaar

COMMENTAAR BIJ DE LEZINGEN

Jean Bastiaens

Kan de messias uit Galilea komen?

Jezus is de messias van Israël. Hij is verbonden met de geschiedenis van de aartsvaders, van de rechters, de koningen, de profeten enzovoort. Jezus hoort dus bij een volk, het Joodse volk. Hij spreekt de ‘taal’ van dat volk, en dat is de taal van de heilige Geschriften. Jezus leeft vanuit de Tora, Hij kent de profeten, Hij gaat op bedevaart naar de tempel voor de grote feesten. Als profeet staat Jezus ook kritisch tegenover wie het onder het volk voor het zeggen hebben: Hij krijgt het regelmatig aan de stok met de priesterlijke hiërarchie, met de gezagsdragers, met hooggeplaatste Schriftgeleerden. In het evangelie is het niet zozeer de vraag of Jezus de messias is, maar wat voor messias Hij is. Op dat punt zitten zelfs Hij en zijn directe leerlingen niet op een lijn. Jezus zal het begrip messias met heel andere inhouden vullen dan de leerlingen. Om zijn leerlingen te helpen om op een andere manier tegen de taak van de messias aan te kijken, zal Jezus beroep doen op een vrij onbekende messiaanse titel: die van Mensenzoon. In het evangelie zal de titel ‘Mensenzoon’ dan ook alleen uit zijn mond komen.

Waar komt de messias vandaan? Op het feest van Openbaring hebben we het antwoord gekregen: de Schriftgeleerden laten Herodes weten dat de messias uit Betlehem moet komen. In het Matteüsevangelie zal Jezus inderdaad geboren worden in Betlehem. Het is maar vanwege de bedreiging die uitgaat van de Herodes-dynastie, dat Jozef besluit om zich te vestigen in Nazaret (Matteüs 2,22). Later zal blijken dat het volk in Judea het maar verdacht vindt dat Jezus uit Galilea afkomstig is. Wanneer Jezus zijn intocht houdt in Jeruzalem, gezeten op een ezelsveulen, vragen de mensen wie dat is. Het antwoord uit de menigte luidt: ‘Dat is Jezus, de profeet uit Nazaret in Galilea!’ Het klinkt alsof Jezus uit een vreemd gebied afkomstig is. En dat is voor een stuk ook zo, want het gebied van Galilea heeft een woelige geschiedenis gekend, en is vaak bewoond door mensen die niet bij Israël hoorden. In het Johannesevangelie horen we Natanaël vragen: ‘Kan er uit Nazaret iets goeds komen?’ En in datzelfde evangelie horen we tot tweemaal toe beweren dat de messias niet uit Galilea afkomstig kan zijn (Johannes 7,41.52).

De eerste lezing en de evangelielezing van deze zondag zetten wat dat betreft de puntjes op de i. Eerst krijgen we een profetie te horen over het land van Zebulon en Naftali, dat wil zeggen over drie door Assyrië ingestelde provincies van het Noordrijk: het gebied over de zeeweg, het gebied aan de overkant van de Jordaan en het ‘gewest van de heidenen’ – dat laatste is de oude aanduiding voor Galilea. Ook al is het Noordrijk onder de voet gelopen door de Assyriërs, eenmaal zal het in ere hersteld worden als het gebied waar de GOD van Israël koning mag zijn. Zoals ooit Gideon met de noordelijke stammen een bevrijdingsoorlog voerde tegen de Midjanieten, zo zal het Noordrijk en in het bijzonder Galilea – het gewest van de heidenen – weer deel krijgen aan het Licht dat uitgaat van de GOD van Israël.

Voor Matteüs wordt die belofte vervuld in het optreden van Jezus. Want het is inderdaad in Galilea dat Jezus weldoende rond zal gaan. Dat deed Hij niet uit vrije wil. We horen aan het begin van de evangelielezing dat Jezus in het zuiden vertoeft, maar dat Hij als gevolg van de arrestatie van Johannes de Doper ‘uitwijkt’ naar Galilea – zoals destijds Jozef ‘uitgeweken’ was naar Galilea om niet in handen te vallen van Archelaüs. Maar de faam van Jezus’ weldoende optreden is zo groot, dat spoedig ook mensen uit andere gebieden en uit Judea op zijn prediking afkomen.

Voor de leiders in Jeruzalem zal Jezus een randfiguur blijven. Iemand uit Galilea. En zijn leerlingen zijn ook allemaal Galileeërs die zich verraden door hun dialect (Matteüs 26,69). Maar voor de evangelist Matteüs hebben deze leiders de Schriften niet goed gelezen, want in Jesaja staat duidelijk dat de messias als een licht zal opgaan over ‘het Galilea van de heidenen’. Het gebied van Galilea had inderdaad genoeg deel gekregen aan de duistere praktijken van bezetters en veroveraars. Maar daar is nu een einde aan gekomen.

De eerste leerlingen die geroepen worden, zijn eveneens randfiguren. Het zijn doodgewone vissers, in de ogen van de geleerden ‘ongeletterde mensen’ (Handelingen 4,13). Maar wat nietig was, wordt door GOD juist uitverkoren. Jezus trekt rond en spreekt over het Koninkrijk van de Hemel. De vissers horen Hem en voelen zich sterk door Hem aangetrokken. Jezus roept hen, en belooft: ‘Jullie zullen vissers van mensen worden.’ Het appèl dat van Jezus uitgaat is zo groot, dat de zonen van Zebedeüs alles achterlaten. Zijn liefde is onweerstaanbaar.

Printvriendelijke versie van de lezingen en het commentaar