A-cyclus vijfentwintigste zondag door het jaar

COMMENTAAR BIJ DE LEZINGEN

Jean Bastiaens

Leven met het oog op het Koninkrijk van de Hemel

Het is belangrijk om steeds een onderscheid te blijven maken tussen de Kerk en het Koninkrijk van de Hemel. De Kerk is een concrete gemeenschap van mensen die zich samengeroepen weten om Jezus te volgen. In die Kerk is, volgens de evangelist Matteüs, iedereen fundamenteel gelijk: juist omdat we GOD mogen aanspreken als Vader, zijn wij allen broeders en zusters van elkaar. We moeten elkaar niet overladen met titels zoals 'rabbi' of 'meester', maar we mogen in alle eenvoud en vreugde met elkaar omgaan. Zo'n gemeenschap is vanzelf laagdrempelig, en iedereen is gemakkelijk aanspreekbaar. Het is de taak van de herder om te waken over deze eenvoud – ook de eenvoud van de structuren – en de mensen voor te gaan in gebed en dienstbaarheid. Maar de Kerk is geen doel in zich, en is niet gericht op zichzelf. De Kerk is een gemeenschap van pelgrims, van 'mensen onderweg', en de leidraad voor het handelen van de Kerk – naar binnen, maar vooral ook naar buiten – is de dynamiek van het Koninkrijk van de Hemel. Een kerkgemeenschap kijkt niet te veel naar zichzelf – zijn we goed bezig, houden we in alles de kerk in het midden? – maar kijkt omhoog: het visioen van het Koninkrijk van de Hemel heeft haar hoogste aandacht, en de gestalte van Hem 'die is en die was en die komt'.

De lezingen van deze zondag helpen ons om alert te blijven voor waar het in de Kerk werkelijk om gaat. We zijn vaak zo ernstig bezig met bijzaken en met allerlei kleinschalige belangens, dat we helemaal vergeten waartoe we Kerk zijn. Telkens opnieuw moeten we ons hoofd afwenden van onze kleingeestige disputen, en de vraag naar het Koninkrijk van de Hemel centraal stellen? Hoe gaat het dáár aan toe?

De evangelielezing zet ons op het juiste been: in het Koninkrijk van de Hemel gaat het er anders aan toe dan wij gewoon zijn of zouden verwachten. Laten we dat maar als vast uitgangspunt aannemen. We horen Jezus de gelijkenis vertellen van de arbeiders van het eerste en van het laatste uur. Het verhaal begint met een landeigenaar die op zoek is naar werknemers. Vroeg in de morgen trekt hij naar de markt, de plaats waar de arbeiders zich aandienen. Met de eersten die hij aanneemt komt hij een verloning overeen van één denarie (of drachme) per dag: een billijke verloning voor een volledige dag van arbeid. De landeigenaar wil zoveel mogelijk mensen in dienst nemen (of lees: bij zijn project betrekken), en dus gaat hij regelmatig opnieuw naar de markt om te kijken of er nieuwe mensen zijn aangekomen die nog geen werk gevonden hebben. Zo gaat hij dus om 6.00 uur, om 9.00 uur, om 12.00 uur en om 15.00 uur naar de markt, en telkens weet hij nieuwe mensen aan te werven. Wanneer de dag al bijna om is, zo tegen 17.00 uur ('het elfde uur'), gaat hij nogmaals. Er staan waarachtig nog enkele arbeiders te wachten, en de reactie van de landeigenaar klinkt zo heel betrokken: 'Wat staan jullie hier de hele dag werkeloos?' En hij neemt ze in dienst, al is het voor een minimale tijd. Wanneer de avond is gevallen, geeft hij zijn rentmeester opdracht de arbeiders uit te betalen, 'te beginnen met de laatsten'. Zij krijgen één denarie, evenveel als beloofd was aan degenen die vanaf de vroege morgen hebben gewerkt.

Wat is de reactie van de mannen van het eerste uur? Eerst nemen ze hun denarie aan, want binnen is binnen! Vervolgens beginnen ze te morren: 'Waar slaat dat op dat de mannen van het elfde uur evenveel verdienen als wij, de arbeiders van het eerste uur?' En ze sommen de zware omstandigheden op waarin ze hebben moeten werken. Wij, moderne lezers, zijn geneigd de redenering van deze mannen te volgen: we doen een beroep op ons gevoel voor rechtvaardigheid, we vinden dat een uitbetaling van één denarie aan de arbeiders van het elfde uur de hele zaak ondermijnt enz. enz. Maar de landeigenaar is formeel: 'Ik doe met het mijne wat ik verkies. Of ben je soms kwaad omdat ik goed ben?' Met deze pijnlijke confrontatie worden de arbeiders van het eerste uur weggestuurd.

Laten we eerlijk zijn met onszelf: wij zouden zo nooit handelen. Zelfs als mensen van de Kerk zouden wij nooit zo handelen. Want we willen nuchter zijn, en verstandig, en de sociale vrede bewaren, en ga zo maar door. Maar in het Koninkrijk van de Hemel gaat het er dus wel zo aan toe, helemaal anders dan wij vanuit onze buikgevoelens en onze nuchtere analyses geneigd zijn te denken. In het Koninkrijk van de Hemel staat de wereld inderdaad op zijn kop.

De eerste lezing zegt het klaar en duidelijk: 'Uw gedachten zijn niet mijn gedachten, en uw wegen zijn niet mijn wegen – godsspraak van de HEER.' Wat een geruststelling!

Printvriendelijke versie van de lezingen en het commentaar