A-cyclus zevenentwintigste zondag door het jaar

COMMENTAAR BIJ DE LEZINGEN

Jean Bastiaens

GOD verwacht veel van zijn Kerk!

De lezingen van deze zondag zijn heel confronterend: ze bevragen ons op wat wij, christenen, van de Kerk gemaakt hebben. De Kerk is een gemeenschap van mensen die door GOD geroepen zijn, en die roeping is een gevolg van het leren kennen van Jezus. Tora en evangelie vormen samen het richtsnoer voor het handelen in en vanuit de Kerk. Deze gemeenschap moet een vrijplaats zijn voor mensen die gekwetst of kwetsbaar zijn, voor zondaars, hoeren en tollenaars – zie de evangelielezing van de vorige zondag. De deuren moeten wijd open staan, gastvrijheid staat als vaandel voor de poorten. De Kerk nodigt uit, in het besef dat het oordeel aan GOD toekomt, aan Hem alleen. Maar wat hebben wij ervan gemaakt? Is de gemeenschap van mensen een gebouw van stenen geworden dat wij in stand wensen te houden als een te koesteren bezit? Is de vaandel van de gastvrijheid vervangen door die van de opgeheven vinger? Is de mentaliteit van de pelgrim verruild voor de mentaliteit van wie denkt dat hij er al is?

In de eerste lezing horen we hoe de profeet Jesaja zijn volk op gelijkaardige manier bevraagt. Eerst zingt hij een liedje, een hoopvol en blijmoedig gestemd liedje: het gaat over een vriend die een wijngaard had en er alles voor deed opdat deze wijngaard een lusthof zou worden, beladen met de heerlijkste vruchten. Daartoe heeft hij zich uitgesloofd voor de wijngaard: de juiste grond gekozen, alles omgespit en vrij van stenen gemaakt, de beste loten geplant. En omdat hij overtuigd was van de opbrengst, bouwde hij ook al een toren en een perskuip. Wat verheugde deze vriend zich over wat zijn wijngaard zou kunnen worden!

Maar het is anders uitgedraaid. De wijngaard bracht slechts wilde vruchten voort, geen edele vruchten. Na het liedje volgt het rechtsgeding. De profeet roept het huis van Juda en het volk van Israël tot de orde: de eigenaar van de wijngaard zal deze voortaan aan zichzelf overlaten. Hijzelf trekt zich terug. Gevolg is dat wilde dieren de boel kaalvreten, dat de aanplanting vertrapt wordt, dat alles verwildert en verdort. GOD had van Israël de vruchten van de gerechtigheid verwacht, maar vindt het tegendeel. Hij is diep teleurgesteld. Het aanvankelijk lieflijk liedje blijkt nu een treurlied te zijn.

De overgang naar de evangelielezing is van hieruit niet groot. Jezus is in gesprek met de leden van het Sanhedrin: hogepriesters en oudsten (en dus niet met de Farizese leiders). Het Sanhedrin is het hoogste gezag en waakt over het welzijn van het volk en over de heilige plaats. Alles speelt zich af in Jeruzalem. Jezus vertelt hun een gelijkenis over een landeigenaar en zijn wijngaard. In het tweede deel van de gelijkenis vindt er een verschuiving plaats ten opzichte van het lied van Jesaja: de landeigenaar stuurt zijn dienaren om de opbrengst in ontvangst te nemen. Of er opbrengst is weten we niet, maar de dienaren van de landeigenaar worden gemolesteerd en zelfs gedood. Ten slotte stuurt de landeigenaar zijn zoon – maar ook deze wordt gegrepen en gedood, omdat de wijnbouwers zelf heer en meester willen worden over de wijngaard. Jezus stelt zijn gehoor de vraag wat er nu moet gebeuren. En de hogepriesters en oudsten horen zichzelf zeggen: ‘Hij zal die misdadigers een ellendige dood doen sterven en zijn wijngaard zal hij aan andere wijnbouwers verpachten.’ Zo zeggen zij, ironisch genoeg, zelf wat er hun te wachten zou kunnen staan.

Nu komt het meest delicate stukje van de evangelielezing. Jezus citeert Psalm 118 – een Paaspsalm over een GOD die redding brengt! – en eindigt met de woorden: ‘Het Koninkrijk van GOD zal u ontnomen worden en gegeven aan een volk dat wel de vruchten daarvan opbrengt.’ Tot wie zegt Jezus dit? Tot de leden van het Sanhedrin, tot de verantwoordelijke leiders van dat moment. Zij kunnen geen leiders meer zijn van het volk van GOD. Wat er bij dat leiderschap op het spel moet staan is niet de zorg om het land als zodanig, zelfs niet om de heilige stad en de tempel als zodanig, maar om het Koninkrijk van GOD.  Hun handelen is gediskwalificeerd, omdat zij de profetische stem in de kiem gesmoord hebben ten gunste van de eigen machtspositie. En hun handelen wordt gediskwalificeerd omdat zij nu hetzelfde zullen doen met Jezus, de Zoon: hem willen ze arresteren en uit de weg ruimen (zie Matteüs 21,46 – vergelijk dat met Mt 20,18).

Wie is dat ‘volk’ dat wel de vruchten van het Koninkrijk van GOD zal opbrengen? Het is het volk dat Jezus rond zich verzamelt. Waaruit bestaat dat nieuwe volk? Allereerst uit Joden: de twaalf apostelen, de vrouwen die met Jezus meereizen (Mt 27,55), Joodse leerlingen zoals de twee blinden die op de weg van Jericho door Jezus genezen werden. En dat volk zal later ook niet-Joden insluiten. Want het messiaanse volk – de Kerk – bestaat en moet bestaan uit Jood én heiden.

Printvriendelijke versie van de lezingen en het commentaar