Op 11 november 2016 hoorde ik het droevige nieuws over de dood van Leonard Cohen via de radio. De wereld stopte voor mij even met draaien. Ik was oprecht bedroefd en stond verstijfd te luisteren naar zijn afscheidslied “You Want It Darker” dat meteen na de nieuwsflash volgde. Wat een plaat alweer. Wat een persoonlijkheid. Zijn warme stem hielp me veelvuldig op de been doorheen moeilijke levensmomenten. Leonard toonde me dat bijbelverhalen, menselijke verhalen zijn. Dat het leven ertoe doet, dat God ertoe doet, dat liefde ertoe doet, dat mensen ertoe doen, dat ik ertoe doe. De getalenteerde maar nederige Joods-Canadese poëet werd 82 en laat talrijke tijdloze en lyrische levenservaringen na.
Cohen groeit op in de grote havenstad Montreal. De stad is hoofdzakelijk Franstalig en christelijk. Hij is Joods en Engelstalig. Zijn grootvader was stichter van de plaatselijke synagoge en had in Leonard alle hoop gevestigd dat hij hem zou opvolgen als “cohen” van de gemeenschap. Na WOII keert Leonards vader zwaar gewond terug naar huis. Hij heeft gestreden voor het vaderland en de verdrijving van de grootste Jodenmoordenaar aller tijden. Niet veel later sterft zijn vader en blijft Leonard als kind achter met zijn moeder en zussen. ’s Nachts wanneer iedereen slaapt, durft de kleine gozer het huis uitglippen om naar de kaai te gaan. Vanop een afstand gluurt hij naar de mensen die nog lang niet van plan zijn om de ogen te sluiten, integendeel: de ogen gingen eens te meer wagenwijd open. Leonard geniet van het kijken naar mensen, observeert en probeert de dingen des leven te begrijpen. Later komt die mens-gierigheid goed van pas als student, schrijver en minnaar. Op 32-jarige leeftijd breekt hij per toeval door als zanger met het lied “Suzanne”. Daarin beschrijft hij een platonische liefdesrelatie met de gelijknamige dame. De boodschap van het lied is zowel gericht aan geliefden als aan ouders. Wanneer je iemand lief hebt, wanneer je iemand wil vertrouwen, dan moet je die leren loslaten. Liefhebben en vertrouwen is immers veel meer dan hand in hand elkaar te liggen koesteren...
Cohen schreef nog vele andere liedjes maar “Hallelujah” zal ongetwijfeld het allerbekendste zijn. Hieronder tracht ik die songtekst op vrije wijze te analyseren zonder de waarheid te willen claimen. Je zal zien dat de gehele lyric een bricollage is van verschillende bijbelverhalen. Het knutselwerk is doorspekt met verhalen over profeten en koningen die uiteindelijk ook maar mensen blijken te zijn. Het verhaal biedt de rouwenden troost en de zoekenden hoop.
Strofe 1
Now I've heard
there was a secret chord
That David played,
and it pleased the Lord
But you don't really care
for music, do you?
It goes like this
The fourth, the fifth
The minor fall, the major lift
The baffled king composing “Hallelujah”
Hallelujah
Er was eens - zo begint het verhaal - een geheim, sacraal koortje waarin er een klein jongetje muziek speelde. De jongen heet David en zal een bijzonder leven leiden. Hij kan hemelse klanken uit zijn lier toveren en wordt al snel de hofmuzikant van Saul, een joodse koning. Het talent van de jongeling benadert dat van de Duitse componist Beethoven met zijn vele symfonieën. Met elke noot die hij speelt, doet hij zijn publiek verbazen. Ze werden letterlijk over-meester-d, geraakten in alle euforie de kluts kwijt en dankten God voor deze schoonheid.
Hallelujah, loof de Heer!
Strofe 2
Your faith was strong
but you needed proof
You saw her bathing
on the roof
Her beauty and the moonlight overthrew her
She tied you
To a kitchen chair
She broke your throne,
and she cut your hair
And from your lips
she drew the Hallelujah
Hallelujah
David klimt omhoog in de hiërarchie. Van klein, schattig koorknaapje tot de overwinnaar van de onoverwinnelijke reus Goliath. Velen volgen Goliath op weg naar de dood, terwijl David – met behulp van God - de troon bestijgt. Hij is gelukkig en voelt zich geliefd door de Heer. Het koningsschap blijkt niet lang voldoende te zijn voor David. Hij wil méér en wil uitdagingen blijven aangaan. God staat toch aan zijn zijde?! Op een dag ziet hij vanop het balkon van zijn paleis de beeldschone Batsebah een bad nemen. Hij wordt stapelverliefd op haar. Omdat ze getrouwd is met een van zijn meest betrouwbare generaals, stuurt hij hem naar de frontlinie om er te vechten tegen de vijand. De generaal sneuvelt diezelfde dag, David krijgt wat hij wil en trouwt met Batsebah. De bekende leuze “hoogmoed komt voor de val”, wordt ook onderdeel van Davids levensverhaal. Zijn koninkrijk wankelt en op de koop toe wordt er geknipt in zijn bondgenootschap met God. Er is een breuk ontstaan tussen de twee.
David heeft niet enkel zelf kwaad verricht, hemzelf is ook zwaar onrecht aangedaan. Om dat element vorm te geven springt Leonard over naar de kroniek van Samson en Delilah. Samson was een rechtvaardige rechter met lange dreadlocks. Op een zwak moment vertrouwt Samson zijn geheim toe aan de Filistijnse Delilah: de kracht van God zit verscholen in zijn haarlokken. Wanneer hij in slaap dommelt, knipt zij de dreads een voor een af. Weg zijn de goddelijke krachten, weg is de liefde, het vertrouwen en de hoop. Met een cynische glimlach fluistert ze nog na:
“Loof jouw Heer nu maar eens”. Net nu Samson er helemaal alleen voor staat…
Strofe 3
Baby, I've been here before
I know this room, I've walked this floor
I used to live alone before I knew you
I've seen your flag on the marble arch
But listen, love is not some kind of victory march
No it's a cold and it's a very broken Hallelujah
Hallelujah
David voelt zich rot. Hij is een idioot en is gekloot geweest; een dommerik die zich heeft laten misleiden door de schitterende schijn van macht, eros en bezit. God laat hem niet in de steek en spreekt hem toe. Waarom zou God hem overigens in de steek laten? David is tenslotte een mens en God is ooit ook mens geweest. Hij heeft hier op aarde rondgelopen, zowel onder de mensen (in het lichaam van Jezus) als toen er nog niets of niemand was (wanneer hij de wereld schiep). God spreekt David aan en vertelt wat hij ziet: Davids vlag (met de Davidster) hangt te pronken bovenop een overwinningsboog. David liet namelijk - net als zoveel andere grootse legeraanvoerders - overwinningsbogen bouwen na afloop van een grote, succesvolle oorlog. Alsof het zaaien van dood en verderf de prijs is die je moet betalen om vrede te verkrijgen. God verafschuwt deze praktijken. Boos deelt Hij mee dat de weg naar liefde geen ‘overwinningsmars’ is. Als David dat wel zo meent, dan zou het in ieder geval een kille vorm van liefde zijn die volledig kapt, gebroken en verbrokkeld is.
Loof je met geweld dan werkelijk de Heer?!
Strofe 4
There was a time you let me know
What's really going on below
But now you never show it to me, do you?
But I remember when I moved in you
And the holy dove, she was moving too
Yes, every single breath that we drew was Hallelujah
Hallelujah
VIER: De mens is niet een eenduidig slecht wezen. Wat hij ook gedaan mag hebben. Ook David niet. God heeft daar oog voor. Hij luistert naar de gebeden en vergeet deze niet. Al vraagt hij zich wel af waarom sommigen daar plots mee stoppen. Alsof er momenten zouden bestaan dat het niet meer nodig zou zijn... Een vriend laat je toch ook niet zomaar een tijdje alleen zitten omdat jij er op dat moment geen nood aan hebt? God herinnert David eraan dat ze met elkaar verbonden zijn… Enerzijds vanaf de schepping, wanneer God de mens naar Zijn evenbeeld schept. Anderzijds door de aanwezigheid van God op aarde in de Heilige Geest (Holy Dove) en de Zoon (Jezus). Met zin voor nostalgie slaat Hij Zijn arm rondom Davids schouder en wil hij samen terugblikken naar een mooie tijd in het verre verleden. Hoe heerlijk was het toch toen ze nog bij elkaar hoorden. Toen ze samen waren... Het word “God” betekent “Hij die is”.
Loof de Heer, loof God,
loof Hij die is, loof opdat wij (samen) één zijn.
Strofe 5
I did my best,
it wasn't much
I couldn't feel,
so I tried to touch
I've told the truth,
I didn't come to fool you
And even though
It all went wrong
I'll stand before
the Lord of Song
With nothing on my tongue but Hallelujah
VIJF: David zal uiteindelijk doen wat Job in het gelijknamige bijbelboek doet: denken dat alles om zeep is. De koning heeft geleefd en in dat leven heeft hij vreugde en verdriet veroorzaakt. Hij knielt, kijkt nederig naar de grond en maakt duidelijk dat hij zich nergens achter wil verschuilen. De kleine man die ooit een grootse leider was, wil zijn misdaden niet goedpraten. Voor hem is het duidelijk: de pijn die hij veroorzaakte is haast onvergeeflijk. Hij bekent schuld en laat het oordeel over aan God. God als componist en schepper van het leven, de schoonheid, de kwetsbaarheid en de liefde.
Heer, ik behoor U toe. U alleen.
Moge je ziel nu dicht bij God zijn. Rust in vrede, beste Leonard.
