Altijd hetzelfde in de liturgie?

Nochtans moeten we vaststellen dat in de praktijk de keuzemogelijkheden die de liturgische boeken zelf voorzien nogal eens onbenut blijven. Vele voorgangers stellen bijvoorbeeld voor doopvieringen, huwelijken en uitvaarten zelf een map samen, met een aantal Schriftlezingen, gebeden en andere teksten. Op zich is daar niets mis mee: niet alle keuzeteksten in de Orden van dienst zijn in elke situatie even passend, en niet alle teksten liggen iedereen even goed.

Toch kan het op langere termijn ook een verarming van de liturgie betekenen als men enkel vasthoudt aan de zelf gekozen teksten. Zeker als er eigenlijk minder keuzemogelijkheden zijn dan in de lectionaria en Orden van dienst.

In die zin is het nuttig om altijd deze liturgische boeken zelf te blijven raadplegen, om ze af en toe opnieuw volledig door te nemen en zo de blik terug te verruimen. Wat geldt voor de keuzeteksten bij doop, huwelijk of uitvaart, geldt op gelijkaardige manier ook voor de teksten van het missaal: ook daar is het goed om de keuzemogelijkheden die er zijn voor ogen te blijven houden.

Kiezen in het Romeins missaal

Het is wat verrassend dat de Algemene instructie van het Romeins missaal een afzonderlijk hoofdstuk wijdt aan ‘De keuze van de mis en van haar onderdelen’.

Uit deze tekst onthouden we drie principes:

1. De liturgische boeken die na het Tweede Vaticaans concilie werden uitgewerkt, bieden voor diverse onderdelen van de vieringen keuzemogelijkheden aan, zodat men deze vieringen kan aanpassen aan de concrete pastorale context. Door goed gebruik te maken van deze keuzemogelijkheden, kan de voorganger bruggen proberen te slaan tussen de liturgie, waarin de Levende Heer aanwezig komt, en het leven van hen die aan de viering deelnemen. Zo zullen de aanwezigen zich er meer betrokken bij weten, en kunnen ze gemakkelijker thuis komen in het eigen taalspel van de liturgie.
2. Het motief voor deze of gene keuze mag niet afhangen van de persoonlijke voorkeur, van de voorganger of van iemand anders: “We nemen deze teksten omdat ik die liever hoor …”. Het gaat erom dat de aanwezigen in en door de viering gevoed worden in hun geloof, dat ze geholpen worden om de liturgie te gaan beleven als een moment van ontmoeting met God.
3. Improvisatie op het laatste moment wordt best vermeden. Liefst maakt men tijd voor een vorm van overleg met de verschillende mensen die een taak in de viering opnemen. 

Wat kiezen we vandaag?

Meerdere elementen zorgen voor variatie in de gebedsteksten:

• de rangorde van de verschillende dagen op de liturgische kalender: hoogfeesten, zondagen, weekdagen in bijvoorbeeld advent, kersttijd, veertigdagentijd ...hebben een sterk eigen karakter. Bovendien zijn de verschillende onderdelen van de eucharistie hier helemaal op elkaar afgestemd!
• de gedachtenis van een heilige: voor de herdenking van een aantal heiligen kan een voorganger ofwel de 'mis van de dag' kiezen, ofwel de eigen teksten van deze gedachtenis. Ook hier zijn er vervolgens nog variaties qua keuzemogelijkheden.
• de eventuele keuze voor een rituele mis: voor de vieringen van doop, huwelijk, vormsel ...bestaan er zogenoemde 'gemeenschappelijke misformulieren'. 
• de bijzondere omstandigheden: deze teksten zijn op vele plaatsen onbekend en onbemind.

Nochtans geven uitgerekend deze formulieren veel kansen om de liturgie dicht te betrekken bij de actualiteit en aansluiting te vinden bij concrete gebeurtenissen of solidariteitsacties.

Een voorbeeld

uit het misformulier voor vluchtelingen en bannelingen:

Heer,
niemand is voor U een vreemdeling,
en geen mens woont te ver
dat uw hulp hem niet bereiken zou.
Zie in uw goedheid naar vluchtelingen en ontheemden,
naar mensen die elkaar kwijt zijn geraakt
en naar kinderen die ronddolen zonder ouders.
Laat allen de weg terugvinden naar hun vaderland
en maak ons mild voor elkeen die behoeftig is en onderweg.

Meer weten? Lees het volledige artikel in Zacheüs 29.3