Het hart van elke eucharistieviering
Op donderdag na het feest van de Drie-eenheid viert de Kerk Sacramentsdag, ofwel het hoogfeest van het ‘Heilig Sacrament van het lichaam en bloed van Christus’. Het is een bijzonder feest, dat niet toevallig op een donderdag gevierd wordt: de link met het laatste Avondmaal op Witte Donderdag is duidelijk, net zoals dat het geval is met dat andere hoogfeest, het Heilig Hart van Jezus: dat valt op een vrijdag omwille van de link met Goede Vrijdag.
Sacramentsdag is helemaal georiënteerd op de aanwezigheid van de verrezen Heer, de levende Christus, in de eucharistische gedaanten van brood en wijn. Het feest van Sacramentsdag brengt ons naar het hart van wat we vieren in de eucharistie: de onvoorstelbare liefde van God, die zich in Jezus met ons verbindt. In Jezus deelt Hij het menszijn, in de mens Jezus neemt Hij ons op in zijn goddelijk leven.
De persoonlijke beleving van het sacrament
Zowat alle grote geestelijke en mystieke schrijvers hebben over de eucharistie - het 'sacrament van de Godsontmoeting' - en de communie geschreven als de hoogste en tegelijk meest intieme uitdrukking van de vereniging in liefde tussen God en mens. Doel en vrucht van de communie is een 'wederzijds inwonen'. Dat Christus zichzelf zo geeft is een wonder van liefde - minne - dat ons bevatingsvermogen en onze maat van liefhebben ver overstijgt. Jan van Ruusbroec (1293 - 1381) dichtte:
Hij is van minne gestorven
opdat wij zouden leven.
En Hij leeft in ons
opdat wij eeuwig in Hem blijven leven.
Kijk, dat zijn twee blijken van minne
die zo groot zijn,
dat niemand ze te gronde kan verstaan.
Sacramentsdag in de liturgische jaren
De lezingen van het A-, B- en C-jaar laten telkens een ander facet oplichten van dat liefdesmysterie, dat zichtbaar wordt in de tekenen van brood en wijn. We schetsen ze even in hun samenhang.
- Het A-jaar legt de klemtoon op de intieme verbondenheid met Jezus als degene die werkelijk léven geeft, en dat leven is Hijzélf. Jezus geeft niet zomaar, Hij geeft zichzelf. Hijzélf is de gave, het levende brood, Gever en gave zijn één: “Ik ben het levende brood, dat uit de hemel is neergedaald. Als men van dát brood eet, zal men leven in eeuwigheid.” (Joh 6).
- Het B-jaar stelt de instelling van de eucharistie en van het nieuwe verbond centraal. Jezus geeft zichzelf in brood en wijn: “Dit is mijn lichaam (…). Dit is mijn bloed van het Nieuwe Verbond” (Mc 14). Jezus is middelaar van een nieuw en definitief verbond tussen God en mens. Wie zijn vlees eet en zijn bloed drinkt, wordt er deelgenoot van.
- De lezingen van het C-jaar laten ons verstaan dat waar men Jezus ontvangt in brood en wijn, gemeenschap gesticht wordt. Er heerst gastvrijheid en niemand komt iets tekort: ‘Allen aten tot ze verzadigd waren…’ (Lc 9).
Hoe vandaag Sacramentsdag vieren?
- Op donderdag of op zondag?
Omwille van de link met de viering van het laatste Avondmaal op Witte Donderdag, vieren we Sacramentsdag op een donderdag. In parochies waar op donderdag geen eucharistie kan gevierd worden, kan men het feest naar de eerstkomende zondag verplaatsen. Op sommige plaatsen wordt het feest én op donderdag, én op de (eerstvolgende) zondag gevierd – vaak omdat er op zondag een sacramentsprocessie uitgaat.
- Eucharistische aanbidding
Wanneer men Sacramentsdag op donderdag viert maar er geen mogelijkheid is om eucharistie te vieren, kan men een moment van eucharistische aanbidding voorzien. Al dan niet in combinatie met het getijdengebed. Men kan de kerk eventueel gedurende een langere tijdspanne openhouden voor de eucharistische aanbidding, bijvoorbeeld in de namiddag. Aansluitend volgt dan het Lof. Men kan de aanbidding ook aansluitend op de vespers organiseren.
In een aantal steden en dorpen gaat – in normale omstandigheden – de sacramentsprocessie uit. Deze is in zekere zin een verlengstuk van de eucharistieviering: in de viering consacreert men een afzonderlijke hostie, en plaatst men deze na de uitreiking van de communie in een monstrans. De processie vertrekt onmiddellijk na de communie en de stille dankzegging. De zegen valt hier dus niet aan het einde van de eucharistieviering, maar wanneer de processie terugkeert naar de kerk (De zegen wordt ook gegeven met het Sacrament). Daarmee wordt meteen duidelijk dat de zegen het plechtige slot vormt van de hele viering, en niet alleen van de processie. De processie is met andere woorden geen losstaand ritueel.
In verschillende landen, waaronder (delen van) Duitsland, Oostenrijk, Italië, Vaticaanstad, Zwitserland, Spanje, Polen, Portugal en Brazilië is Sacramentsdag een officiële feestdag. Maar ook zonder verlof kunnen we deze feestdag samen met velen in gebed en samenhorigheid vieren!
